Главная / Маданият / КАДР КЕЧАСИ ХАКИДА

КАДР КЕЧАСИ ХАКИДА

kadr-kechasiКадр кечаси хакида узбек тилида хам анча-мунча маълумотлар оммага кенг таркалиб улгурган. Кадр кечаси Рамзоннинг нечанчисида булиши, унинг фазилати ва унда килинадиган амаллар, содир буладиган холатлар хакида хам маколалар мавжуд. Шу боис, биз бу ерда мазкур маълумотларни кайтариб утирмай, купчилик учун кизикарли булган айрим нукталарга тухталсак.

Кадр кечаси аввалдан булганми ёки уммати Мухаммадга хосми?

Бу борадаги далилларни урганган уламоларимиз иккала фикрга хам далолат килувчи хужжатлар борлигини айтадилар.

Биринчи фикр: Кадр кечаси олдиндан булган.

عَن أَبِى ذَرٍّ قَالَ : «قُلْتُ :«يَا رَسُولَ اللهِ ، أَخْبِرْنِي عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ – أَفِي رَمَضَانَ هِيَ ، أَوْ فِي غَيْرِهِ؟» قَالَ : «بَلْ هِيَ فِي رَمَضَانَ». قَالَ: قُلْتُ: «تَكُونُ مَعَ الأَنْبِيَاءِ مَا كَانُوا فَإِذَا قُبِضُوا رُفِعَتْ، أَمْ هِيَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ؟» قَالَ : «بَلْ هِيَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ».

Имом Ахмад ибн Ханбал Абу Зарр розияллоху анхудан ривоят килади:

«Эй Аллохнинг Расули, кадр кечаси хакида менга айтиб беринг, у Рамазонда буладими ёки бошкасида хам буладими?» дедим. У Зот: «Йук, у Рамазонда булади», дедилар. Мен: «У анбиёлар борлигида булиб, улар кабз килингач, кутариладими ёки киёматгача буладими?» дедим. У Зот: «Йук, у киёматгача булади», дедилар».

Хадисни худди шу мазмунда имом Насоий ва имом Хоким хам ривоят килишган.

Бу хадисдан Кадр кечаси олдин хам булган ва киёматгача бардавом булади, деган маънони тушуниш мумкин. Бу фикр эгалари яна ояти карима ва хадиси шарифларда «Куръони Карим кадр кечасида нозил булди», деб айтилишида хам ушбу кеча олдиндан булганлиги англанилади, дейдилар. Зеро, уша оят- хадисларда «У кечани унда Куръонни нозил килиш билан кадрли килдик», деган ифода эмас, балки асли кадрли булган кечада Куръонни нозил килдик, деган таъбир кулланган. Бу Рамазон азалдан Аллох таоло шарафли килган ой булиб, кейин Куръонни шу ойда нозил килиш билан уни янада юксалтиргани, сунг эса Ислом уммати руза ибодатини адо этиши учун айнан шу ой танлангани каби азалий иродага богликдир.

Иккинчи фикр: Кадр кечаси Ислом умматига хос.

عَنْ مَالِكٍ، أَنَّهُ سَمِعَ مَنْ يَثِقُ بِهِ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ يَقُولُ: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ أُرِيَ أَعْمَارَ النَّاسِ قَبْلَهُ، أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ مِنْ ذَلِكَ، فَكَأَنَّهُ تَقَاصَرَ أَعْمَارَ أُمَّتِهِ، أَنْ لاَ يَبْلُغُوا مِنَ الْعَمَلِ، مِثْلَ الَّذِي بَلَغَ غَيْرُهُمْ فِي طُولِ الْعُمْرِ، فَأَعْطَاهُ اللَّهُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ، خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ».

Имом Молик «Муватто»да узи ишонган ахли илмлардан бирининг шундай деяётганини эшитганини ривоят килади:

«Расулуллох соллалоху алайхи васалламга у Зотдан олдинги одамларнинг умрлари курсатилган эди, у Зот бошкалар узун умр куриш сабабли етган нарсага етишга уз умматларининг умрлари кискалик килади деб билиб колдилар. Шунда Аллох у Зотга минг ойдан яхши булган кадр кечасини берди».

Ушбу хадисга кура, кадр кечаси умммати мухаммадияга хос инъом этилгандир. Аммо Ибн Хажар Аскалоний рахматуллохи алайх «Фатхул-Борий»да: «Бу хадисни таъвил килиш мумкин, шу боис у Абу Зарр розияллоху анхунинг хадисидаги очик хабарни рад этмайди», деб айтади. Бирок имом Суютий рахматуллохи алайх: «Абу Заррнинг хадиси хам таъвилни кабул килади, яъни у кадр кечаси Набий соллаллоху алайхи васалламнинг замоналарига хосми ёки кейин хам давом этадими, деган маънода сураган. Бунга хадисдаги «киёматгача» деган жумла хам ишора килиб турибди», дейди.

Ибн Абу Хотим килган ривоятда куйидагилар айтилади:
«Набий соллаллоху алайхи васаллам бир куни Бану Исроил пайгамбарларидан турттасини: Айюб, Закарийё, Хузайкил ва Юшаъ ибн Нун алайхиссаломларни эсладилар. Уларнинг хар бири Аллохга саксон йил ибодат килган ва куз очиб юмгунча хам осий булмаган эканлар. Набий соллаллоху алайхи васалламнинг сахобалари бундан багоят хайратга чумдилар. Шунда у Зотнинг хузурларига Жаброил келди ва: «Умматинг шундан хайратга тушдими? Аллох таоло сизларга ундан кура яхшисини нозил килди», деди ва у Зотга: «Иннаа анзалнааху фии лайлатил-кодр»ни тиловат килиб берди. Сунгра: «Бу сенинг умматинг хайратланган нарсадан афзалдир», деди. Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам ва у Зот билан бирга одамлар хам масрур булдилар».
Имом Байхакий ва Ибн Абу Хотимлар килган ривоятда куйидагилар айтилади:
«Набий соллаллоху алайхи васаллам Бану Исроилдан бир кишини зикр килдилар. У одам Аллохнинг йулида минг ой силох кутарган экан. Мусулмонлар бундан хайратга тушдилар. Шунда Аллох Кадр кечасини нозил килди. У минг ойдан яхшидир. Бу иш уларнинг умрлари киска булгани эвазигадир. Бас, шу билан олдингиларга етиб оладилар. Дархакикат, улардан узиб хам кетдилар».
Бу далиллар хам кадр кечаси Мухаммад соллаллоху алайхи васалламнинг умматларига берилган имтиёзлардан бири эканини таъкидлайди. Шу боис, купчилик уламоларимиз шу фикрга мойил булганлар. Абу Хасан Убайдуллох ибн Абдуллох Муборакфурий: «Жумхурга кура, кадр кечаси ушбу умматга хос, олдингиларга хос булмаган», дейди. Имом Нававий рахматуллохи алайх: «Асхобларимиз катъий айтган ва жумхур уламолар таъкидлаган сахих гап – шу», деб айтади. Яъни кадр кечаси Ислом умматига хосдир.
Кадр кечаси аввал хам булгани хакидаги далиллар билан унинг Ислом умматга хослиги уртасидаги хабарларни куйидагича жамлаш хам мумкин:
Кадр кечаси аввалдан фазилатли кеча уларок тайин килинган булса-да, уни бедор утказиб, минг ойлик ибодат савобига эришиш амри уммати мухаммадияга саклаб куйилган. Бу худди уларнинг жума куни ибодатига муяссар килинишлари, Рамазон ойи рузаси билан шарафланишлари каби хусусиятларига ухшашдир.

Кадр кечасининг аломатлари борми?

Хадиси шарифларда кадр кечасининг айрим аломатлари айтилган ва уламолар хам буни кузатганлар.

Имом Муслим Зир ибн Хубайшдан ривоят килади:
«Убай ибн Каъбдан: «Биродарингиз Ибн Масъуд: «Ким йил буйи коим булса, кадр кечасини топади», деяпти?» деб сурадим. У: «Аллох унга рахим килсин. У одамлар суяниб колмасликларини ирода килган. Узи унинг Рамазонда, охирги ун кунликда, йигирма еттинчи кечада эканини аник билади», деди. Кейин унинг йигирма еттинчи кечада эканига истисно килмай, онт ичди. «Буни нима асосда айтяпсиз, эй Абу Мунзир?» дедим. У: «Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам бизга хабар берган аломат асосида, уша куни (куёш) ёгдусиз чикади», деди».
Яъни осмонга кутарилаётган фаришталарнинг куплигидан шундай холат намоён булади.

Ибн Хузайма «Сахих»да Ибн Аббос розияллоху анхумодан ривоят килади:

«Набий соллаллоху алайхи васаллам кадр кечаси хусусида: «У очик ва иссик хам, совук хам булмаган кеча. Унинг тонгида куёш кизгиш, заиф булиб чикади», дедилар».

Бундан ташкари, уламоларимиз кадр кечасида узгача бир сукунат, ором хукм суриши, мумин дилларда узгача шодлик таралишини хам аломат сифатида зикр киладилар. Аммо «дарахт сажда килади, нур куринади, ушлаган нарсаси тилла булиб колади», деган гаплар асоссиздир.

Кадр кечасини топиш учун нима килиш керак?

Хадисларда кадр кечасининг фазилатлари айтилиб, уни топишга ундалган. Аммо уни айнан бир кеча билан кайдлашга интилиш хадисларнинг умумий мазмунига зиддир. Зеро, Расулуллох соллаллоху алайхи васалламга кадр кечаси билдирилиб, кейин унинг унуттирилгани маълум ва машхур. Ушанда Набий соллаллоху алайхи васаллам: «Ажаб эмаски, шуниси сизлар учун яхширок булса», деганлар. Шунинг учун уламоларимиз кадрни топишга харакат килган киши турли фалакий ё бошка хисоб-китобларга чалгимай, набавий насихатга амал килиши керак. Унга кура, химмати баланд кишилар кадр кечасини Рамазон ойининг кечаларидан кидирсин. Бунга курби етмаганлар унинг охирги ун кунлигидан кидирсин. Бунга хам токати етмаганлар охирги ун кунликнинг ток кечаларидан кидирсин. Буни хам эплай олмаганлар йигирма еттинчи кечани кадр уларок утказади. Кадр кечасининг яширин колишидан кузланган асосий максад хам шу – кишиларни имкон кадар ибодатга ундаш булса, ажаб эмас.

Мазкурлар ичида энг афзали – охирги ун кунликдан кидиришдир. Чунки сахих хадислардан маълумки, Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам Рамазоннинг охирги ун кунлигида ибодатга каттик бел боглар, ахлларини хам шунга чорлар, масжидда махсус капа тикиб, уша ерда эътикоф утирар, Парвардигори оламга ёлгиз холда илтижолар килар эдилар. Зарурат булгандагина кападан чикардилар. Колаверса, купчилик уламоларнинг сузларига кура, кадр кечаси йилда узгариб туради, яъни охирги ун кунликнинг ток кечаларидан бирида келади. Шу боис, ток кечаларга алохида эътибор бериш керак. Бирок рузани бошлашда бир кунга хато кетиш эхтимоли борлиги эътиборидан кадрни охирги ун кунликнинг барча кечаларидан кидириш тавсия этилади. Чунки ток кечани касд килиб, жуфт кечага тугри келиб колиш хам мумкин. Агар тулик ун кун бедор булинса, иншааллох, бу ноаникликка хам урин колмайди.

Кадр кечасини кандай утказиш керак?

Кадр кечасида махсус ибодат кайд килинмаган. Биргина «Аллохим! Албатта, Сен афв килувчисан ва афв килишни яхши курасан, мени афв килгин!» деган дуони килиш хадисларда тавсия этилган. Мухими, бу кечани ибодат, зикр, тиловат, хайру эхсон ва бошка яхши амаллар билан утказиш керак. Бундай фурсатларда бир тур ибодат, масалан, факат намоз билан чекланмай, зикр килинган барча ибодат турларини килиш тавсия этилади. Чунки бунда банда хар бир ибодатда янгиланади, узгача халоват туяди хамда уша амалларга ваъда килинган турли савобу ажрлар ва манфаатлардан насибадор булиш бор.

Шу уринда узимизнинг шароитдан келиб чикиб, бир нарсани таъкидлаш жоиз. Бизда кадр кечасини зиёфатхурликка айлантириш холатлари жуда кенг таркалиб бормокда. Бир-икки соат ибодат килгандек булинади-да, кечанинг колган кисмида ош-овкат ва олди-кочди гаплар билан банд булинади. Баъзан шу бахона гап-гаштакни утказиш, сауна-басейн кабул килиш каби ишларга хам утиб кетилади. Булар ушбу кечанинг одобларига тугри келмайдиган холатлардир.

Илмий сухбат булса, китоб укилса, маърифат улашилса, яхши, албатта. Аммо дуолар кабул килинадиган бундай онларда ёлгиз холда ибодат ва илтижолар килиб колиш, хожатларни ёлвориб сураб олишни унутмаслик керак. Айникс, кадр кечасини оила даврасида, бола-чакалар билан нишонлаш келгуси авлод учун жуда катта ижобий таъсирга эга.

Кадр кечасини топишни ният килган киши хуфтон ва бомдод намозларини жамоат билан укишга алохида эътибор бериши лозим. Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам: «Ким хуфтонни жамоат билан укиса, у туннинг биринчи ярмини коим килибди, ким бомдодни жамоат билан укиса, колган кисмини хам коим килибди», деганлар. Шунга кура, кадр кечаларида ушбу икки намозни жамоат билан укишга астойдил харакат килиши даркор.

Минг ойлик ибодатнинг савобига эришиш осон эмас, албатта. Бунинг учун узига яраша мехнат ва машаккат талаб килинади. Аллох насиб килиб, ун икки йил кадр кечасини топган киши минг йиллик ибодатнинг савобига эришади, иншааллох!

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари