Главная / Маданият / Инсон хакида: унинг яратилиши ва ер юзида таркалиши

Инсон хакида: унинг яратилиши ва ер юзида таркалиши

bidatМусулмон одам инсон тугрисида бир неча хакикатларга эътикод килиши лозим.

  1. Инсон энг афзал ва энг шарафли махлукдир.

Бу эътикоднинг хаклигини содик хабар хам, соглом акл хам тасдиклайди.

Аллох таоло «Исро» сурасида куйидагиларни айтади: «Батахкик, Биз Бани Одамни азизу мукаррам килиб куйдик ва уларни куруклигу денгизда (улов-ла) кутардик хамда уларни пок нарсалар ила ризклантирдик ва уни Узимиз яратган куп нарсалардан мутлако афзал килиб куйдик» (70-оят).

Аллох таоло – борликдаги турли-туман мавжудотларни бир-биридан афзал килиб яратган Зот. Ана уша Зот ушбу ояти каримада одам боласини борликдаги хамма нарсадан азизу мукаррам килиб яратганининг хабарини бермокда: «Батахкик, Биз Бани Одамни азизу мукаррам килиб куйдик».

Аввало, одамнинг шакли, барча аъзоларининг тузилиши азизу мукаррамликдан далолат бериб туради. Бошка махлукотларда бу шакл, бу мутаносиблик ва бу каби аъзолар йук. Сунгра Аллох таоло одамни Уз кули билан яратиб мукаррам килди. Уз рухидан жон пуфлаб улуглади. Бундай шарафга хеч бир махлукот муяссар булган эмас. Шу боисдан хам инсон азизу мукаррамдир. Аллох таоло яна одам боласини Узи берган акл билан мукаррам килиб куйди. Акли билан инсон бошка хамма махлукотлардан устун туради. У Аллох берган акл ила турли тадбирлар килади, нарсалар ишлаб чикаради, бошка махлукотларни уз фойдасига ишлатади. Буларнинг хаммаси инсонни Аллох азизу мукаррам килиб куйганининг намуналаридир.

Аллох таоло инсонга вахийлар туширди. Одамлар ичидан Пайгамбарлар танлаб олди. Пайгамбарларга илохий китоблар нозил этди. Шариат хукмларини юборди. Буларнинг барчаси Аллох инсонни азизу мукаррам килганига намунадир. Аллох таоло одамни Узининг ер юзидаги халифаси килиши хам шунга далолатдир.

Аллох таоло охирги индирган китоби Куръони Каримда: «Биз Бани Одамни азизу мукаррам килиб куйдик», деб эълон килишининг узи хам катта обру-эътибордир.

«…ва уларни куруклигу денгизда (улов-ла) кутардик.»

Аллох таоло курукликда хам, денгизда хам инсон боласи учун турли уловларни яратиб, шунга биноан конун-коидаларни жорий килиб куйди. Инсон курукликда турли хайвонлар ва наклиёт воситаларида юриб, огир ишларни енгиллик ила бажаради. Одамларни кутарадиган, унга улов булиб хизмат киладиган маркаблар Аллох таолонинг махлуклари булиб, улар Жаноби Хак жорий этган конун-коида асосида уловлик вазифасини бажаради. Бу хам Аллох одам боласини азизу мукаррам килганидандир.

Шунингдек, Аллох таоло инсон учун сувда чукмайдиган турли моддаларни яратиб, уларга маълум шаклларни беришни илхом этиб, денгизларда сузиб юрадиган уловларни узи жорий килган конун-коидалар асосида харакатланадиган этиб куйди. Бу хам Аллохнинг одам боласини азизу мукаррам килганидандир.

«…хамда уларни пок нарсалар ила ризклантирдик.»

Аллох таоло одам боласига барча пок нарсаларни ризк килиб берган. Уларни санаб саногига етиб булмайди. Одам бу пок ризклардан тугри фойдаланиб, уларни берган Зотга шукр килса, жуда яхши булади. Ана шу сонсиз покиза ризкларнинг берилиши хам Аллох таоло одам боласини азизу мукаррам килиб куйганидандир.

«…ва уни Узимиз яратган куп нарсалардан мутлако афзал килиб куйдик.»

Яъни одам бошка махлукотлардан мутлако афзал саналади. Афзалликда унга якин кела оладиган махлукот оламда йукдир. Барча махлукотлар одам боласи учун беминнат хизматкордир.

Аллох таоло «Бакара» сурасида куйидагиларни айтади: «Эсла, фаришталарга: «Одамга сажда килинглар!» деганимизни. Бас, сажда килдилар, магар Иблис бош тортди, мутакаббирлик килди ва кофирлардан булди» (34-оят).

Фаришталарга Одамга сажда килишни буюриб, Аллох унга улкан мартаба ато этди. Аммо бу сажда ибодат учун эмас, балки Одамни, Аллохнинг улуг ижодини табриклаш маъносида эди.

Ахли сунна ва жамоа мазхаби эътикоди буйича набий ва сиддиклардан булган хос башарлар фаришталарнинг хосларидан афзалдир. Шунингдек, иймонли, солих овом башарлар фаришталарнинг овомларидан афзалдир. Бунга оят ва хадисдан далил бор.

Бунга «Баййина» сурасидаги куйидаги оят далилдир: «Албатта, иймон келтирганлар ва солих амалларни килганлар, ана ушалар, халойикнинг энг яхшисидир» (7-оят).

Халойикнинг ичида фаришталар хам бор. Иймон келтириб, солих амални килган кишилар хаммадан афзал буладилар. Чунки дунёда иймон ва амали солихдан кура яхширок хеч бир иш йук.

Абу Дардо розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам: «Ким илм талаб килиш йулига юрса, Аллох унга жаннат йулини осон килиб куяди. Албатта, фаришталар толиби илмни рози килиш учун канотларини куяди», – дедилар».

Абу Довуд ва Термизий ривоят килган.

Соглом акл далилига утамиз. Аллох таоло фаришталарни шахват ва хавои нафсдан холи килиб яратган. Уларда маъсият килиш кобилияти йук. Аммо инсонда шахват хам, хавои нафс хам, маъсият килиш кобилияти хам бор. Бас, уша тугри йулдан адаштирувчи нарсаларни енгиб, Аллох таолога тоат-ибодатда юрган одам фариштадан афзал булади.

  1. Инсон дастлаб тупрокдан яратилган, кейин биринчи одамдан таркалган.

Мумин-мусулмон одам дастлабки инсон – Одам тупрокдан яратилганига ва у билан унинг жуфтидан бошка одамлар таркалганига жазм ила иймон келтирмоги шарт.

Аллох таоло «Хижр» сурасида: «Батахкик, Биз инсонни курук лойдан, узгартирилган кора балчикдан яратдик», деган (26-оят).

Ушбу оятда инсон аслида тупрокдан корилган лойдан яратилганига далил келмокда. Хозирги замон илми хам инсон танасида тупрокда мавжуд барча моддалар борлигини тасдиклади.

Бу оятда зикр килинган холни тафсирчи уламоларимиз икки хил таъвил этганлар:

  1. Инсонни Аллох таоло балчик-лойдан ясаб туриб, чертса овоз чикарадиган даражада каттик холга келгандан кейин жон киргизган.
  2. Аллох аввал чертса овоз чикарадиган даражадаги каттик тупрок-лойни олиб, унга сув аралаштирган, сунгра, узгарадиган лой килиб туриб, ундан одам ясаган.

Нима булганда хам, инсон лойдан Аллох таоло томонидан ясалгандир. У аслини унутмаслиги керак.

Аллох таоло «Рохман» сурасида: «Инсонни сополга ухшаш куриган лойдан яратди», деган. (14-оят)

Бу оятда «инсонни» деганда, Одам Ато назарда тутилаяпти. «Куриган лой» деб таржима килган иборамиз оятда «солсол» деб келган. У хам лойнинг котиб, чертса овоз чикарадиган булиб колган холига айтилади.

Ушбу оятда зикр килинган холат Аллох таоло Одамни яратишининг турли боскичларидан биридир. Тупрокдан лой килиниб, уни одам шаклига келтириб, сунгра рух киритилган.

Куръонда таъкидланишича, инсонни йукдан бор килган Зот уни тупрокдан яратган Аллохдир. Хозирги замон илми хам буни тасдикламокда. Илмий тажрибаларда исботланишича, тупрокда кандай моддалар булса, инсон жисмида хам уша моддалар бор экан. Тупрокда карбон, кислород, фосфор, гугурт, азот, калций, хлор, темир, мис, йод, алюмин каби йигирма хил модда бор булса, худди шу моддалар инсон жисмида хам бор.

Аллох таоло Одам Атони тупрокдан яратиб, унга жон киритганидан сунг у кишининг ковургасидан Момо Хавони яратган.

Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам: «Албатта, аёл киши кобургадан яратилгандир», деганлар».

Икки шайх ва Термизий ривоят килишган.

Бу хакикатни хам хозирги замон илми тасдиклаб турибди. Одамнинг хужайрасидан бошка бир одам пайдо килиш мумкинлигини айтиб, жар солмокда. Бу гапни мислсиз илмий кашфиёт сифатида таргиб килмокда. Аммо худди ушалар ва уларнинг олдин утган устозлари Аллох таоло Одам Атонинг ковургасидан Момо Хавони яратганлиги хакидаги хакикатнинг устидан бир минг турт юз йилдан ортик даврда кулиб келган эдилар.

Аллох таоло «Нисо» сурасида: «Эй одамлар! Сизларни бир жондан яратган ва ундан унинг жуфтини яратиб, икковларидан куплаб эркагу аёллар таркатган Роббингиздан куркинглар!» деган (1-оят).

Бу оятда одамларни яратган Холик бир булиши билан бирга, инсонларнинг асли хам бир жон булганлиги баён этилаяпти: «Сизни бир жондан яратган».

Демак, хозирги дунёда турли-туман булиб яшаётган, бир-бирлари билан иркий, миллий, диний урушлар килаётган, мен яхши, сен ёмон, деб жанжаллашаётган, кишиларни тана рангига, кабиласига, миллати ёки иркига караб ажратаётган одамларнинг асли бирдир. Уларни бир Аллох, бир жондан яратган.

Ушбу оятдаги улкан хакикатлардан бири, «…ва ундан унинг жуфтини яратиб» жумласида уз аксини топгандир. Бундан у жондан унинг жуфтини, яъни хотинини яратган маъноси келиб чикади. «…ва икковларидан», яъни уша «бир жон» булмиш Одам ва унинг жуфти Хаводан, «куплаб эркагу аёлларни таркатган»лик хам мухим бир хакикатдир.

Аллох таоло агар хохласа, бирданига хилма-хил, сон-саноксиз эркагу аёлларни яратишга хам кодир эди. Аммо бундай килишни хохламади. Ер юзидаги турфа инсонларнинг кариндошлик алокалари, оила ришталари ила узаро боглик булишларини ирода килди.

Аллохнинг амри ила ер юзига тушганларидан кейин Одам Ато ва Момо Хаво куплаб фарзандлар курдилар. Ривоятларда келишича, Момо Хаво хар сафар бир угил, бир киз тугар эдилар. Уша пайтдаги имконлар хисобга олиниб, биринчи жуфтликдаги угил-кизлар иккинчи жуфтликдагилар билан оила куришлари мумкин эди. Шу тарика ила одам зоти купайиб борди. Шундан бошлаб инсон ота-онадан тугилиб, купаядиган булди.

Аллох таоло инсонни дастлаб тупрокдан яратиб, кейин уни сулоладан таркаладиган килиб куйгани «Сажда» сурасида айтиб утилган: «У Узи яратган хар бир нарсани гузал этган ва инсонни яратишни лойдан бошлаган Зотдир. Сунгра унинг наслини хакир бир сувдан ажраб чикадиган килди» (7-8-оятлар).

Аллох таоло инсонни аввалбошда лойдан яратиб, кейин унинг наслини «нутфа» деб аталмиш хакир бир сувдан ажраб чикадиган килиб куйди. Хеч нарсага арзимайдиган, хатто инсоннинг узи жирканадиган хакир сувдан шунчалик мураккаб, олиймаком бир инсон яраладиган килиб куйди. Буни Аллох таолодан бошка хеч ким кила олмайди.

Бу хакикат «Муминун» сурасида хам айтилган: «Касамки, батахкик, инсонни лой сулоласидан яратдик. Сунгра уни мустахкам кароргохда нутфа килдик. Сунгра нутфадан алака яратдик, алакадан чайналган гушт яратдик, чайналган парча гуштдан суяк яратдик, бас, суякка гушт копладик, сунгра уни бошка бир жонзот этиб пайдо килдик. Бас, яратгувчиларнинг энг яхшиси Аллох баракотли ва буюкдир» (12-14-оятлар).

Ушбу оятда инсон яратилишининг бошлангич боскичи хакида суз бормокда.

«Сулола» сузи бир нарсадан аста-секин мулойимлик билан сугуриб олинган нарсани англатади. Демак, инсон Аллох таоло томонидан лойдан сугуриб олингандир. Инсоннинг бошланиш нуктаси лойга бориб такалади.

«Сунгра уни мустахкам кароргохда нутфа килдик.»

Яъни инсон жинсининг бошланишини лой сулоласидан килганимиздан кейин, бу жинснинг аъзолари ота сулбидан нутфа холида чикиб, она рахмига – бачадонидек мустахкам кароргохга урнашадиган килдик.

«Сунгра нутфадан алака яратдик, алакадан чайналган гушт яратдик, чайналган парча гуштдан суяк яратдик, бас, суякка гушт копладик, сунгра уни бошка бир жонзот этиб пайдо килдик. Бас, яратгувчиларнинг энг яхшиси Аллох баракотли ва буюкдир».

Эркак кишининг сулбидан аёлнинг бачадонига тушган нутфанинг бир боскичдан иккинчисига утишининг Куръондаги васфи энг тугри, энг аник васф эканлигини ушбу оятлар нозил булганидан ун турт аср утиб хомила илми буйича дунёнинг энг кузга куринган гайри мусулмон уламолари тасдик килдилар.

«Сунгра, нутфадан алака яратдик…»

Яъни мустахкам кароргох булмиш бачадонда, унга эркакнинг сулбидан тушган нутфадан алака яратдик. Яъни эркакдан тушган уруглик аёлдаги тухум билан урчигандан сунг алакага (зулукка) айланадиган килдик.

Эски тафсирларимизда алакани «лахта кон» деб аташган. Лекин араб тили комусларининг бирортасида «алака – лахта кон» дейилмаган.

Алака –  хаммага маълум ва машхур зулук номли кон сурадиган хайвон. Кадимги тафсирчиларимиз нутфа урчиб, хомила пайдо булган биринчи боскичида лахта кон моддасига ухшаш булгани учун «алака»ни лахта кон, деб тушунтирганлар. Хамма шуни айтиб, ёзиб ва тушуниб юраверган. Замон утиб, илм ривожланиб, турли асбоблар воситасида нутфанинг бачадондаги холатини, алакага айланган холини куриш имконлари очилгандан сунг, Куръони Каримнинг яна бир муъжизаси ошкор булди.

Уша алака деб номлаган лахта кон зулук шаклида бачадон деворига ёпишиб, ундан озука суриб турар экан. Бу хакикатни англаб етган хомила илми олимлари Куръони Каримнинг илохий китоб эканига хеч шубха йуклигига тан бердилар.

«…алакадан чайналган гушт яратдик…»

Нутфадан алакага айланган зулукка ухшаш лахта конни чайналган гуштга ухшаш нарсага айлантирдик.

«…чайналган парча гуштдан суяк яратдик…»

Инсоннинг суяклари шу тарика пайдо булди. Аллох таолонинг кудратини карангки, гуштдан суяк хосил килади. Бола онасининг корнида экан, у суяк юмшок булади. Тугилганидан кейин каттик жисмга айланади.

«…бас, суякка гушт копладик…»

Гуштдан суяк яратиб туриб, яна уша суякка гушт коплаш хам ажойиб бир нарса.

«…сунгра уни бошка бир жонзот этиб пайдо килдик.»

Инсонни гушту суякдан иборат узга жонзотлар каби килиб куймадик. Уни тамоман бошкача, узига хос бир жонзот этиб пайдо килдик. Унинг жисми, умуман, бошкача, рухи, хис-туйгулари, кувватлари ва бошка хусусиятлари, умуман, ухшаши йукдир.

«Бас, яратгувчиларнинг энг яхшиси Аллох баракотли ва буюкдир».

Аллохдан узга яратгувчи йукдир.

  1. Инсон аввалбошдан энг батамом куриниш ва энг гузал тузилиш ила яратилгандир.

Бу хакикат Куръони Каримдаги собит хакикатлардан биридир. Ана уша хакикатга хар бир мумин-мусулмон жазм ила эътикод килмоги вожибдир.

Аллох таоло «Тийн» сурасида: «Батахкик, Биз инсонни энг яхши суратда яратдик», деган (4-оят).

Аллох инсоннинг жасадини хам, аклини хам, рухини хам энг яхши холатда яратгани хаммага маълум. Бундан инсон курт-кумурскалардан ривожланиб келиб маймунга, маймундан одамга айлангани каби сафсаталарнинг ёлгон экани чикади.

Аллох таоло «Инфитор» сурасида: «Эй Инсон! Сени нима карамли Роббинг хакида гурурга кетказди?! У сени тула-тукис ва муътадил килиб яратганди», деган (6-7-оятлар).

Аллох таоло инсонни тула-тукис килиб яратиши, уни нуксонсиз килиб, узига керак булган хамма аъзолар билан таъминлаб яратишидир. Дархакикат, инсоннинг тузилишига, унинг аъзоларига диккат билан назар солган хар бир шахс бу маънони дархол фахмлаб етади. Бу масалани яхшилаб урганган мутахассислар эса инсон вужудида инсон акли бовар килмайдиган тула-тукислик борлигини тушуниб етиб, Аллохга иймон келтирадилар.

Инсоннинг кон айланиши, куриши, хид билиши, фикрлаши, асаби, хотираси ва бошка томонларини урганганлар эса мазкур нарсалардаги тула-тукислик ва мутаносибликни куриб хайратга тушади. Шунинг учун хам инсонни урганиш буйича АКШдаги катта илмий марказга кирк йилдан ортик рахбарлик килган, дунёнинг энг катта илмий мукофотларини олган киши хам «Инсон, ана уша мажхул» номли китоб ёзди.

Инсоннинг Аллох таоло томонидан муътадил комат ва аъзолар ила яратилганлиги хакида, умуман, гапиришнинг узи – ортикча иш. Инсоннинг дунёга келиши хакидаги Куръони Каримда келган маълумотлардан бошка барча маълумотлар сувнинг устидаги пуфак каби йуколиб, уша фикрларнинг сохиблари кораланиб келмокда. Илм ривожланган сари инсоннинг пайдо булиши хакидаги Куръони Карим хакикатлари яна хам таъкидланиб бормокда.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари