Главная / Маданият / Саломлашиш одоби

Саломлашиш одоби

salomСалом бериш суннат булса, унга жавоб бериш фарзи-кифоядир. Яъни икки кишидан бири ёки жамоатдан бир киши жавоб берса, бошкалардан сокит булади. Агар жамоатдан хеч ким жавоб бермаса, барчалари гунохкор буладилар. Жамоатнинг хаммаси жавоб бермоги савобни янада зиёдарок килади.

Гунг кишининг жавоби лабини кимирлатишидир, яъни хатто гунг кишига хам жавоб бериш фарздир.

Аллох таоло Куръони Каримда: «Качон сизларга бирон ибора билан салом берилса, сизлар ундан чиройлирок килиб алик олинглар ёки (хеч булмаса) уша иборани кайтаринглар. Албатта, Аллох таоло хамма нарсани хисобга олгучи булган Зотдир», деб мархамат килган. (Нисо, 86) Жумхур уламо бу ояти карима салом бериш ва яна жавоб бериш вожиблигига далолат килади, деганлар.

Айтибдурларки, насоронинг салом бериши кулини огзига куйиш, яхудийларнинг саломи бармоклари билан ишора килиш, мажусийларнинг саломи инхино, яъни бошини эгиш, арабларнинг саломи «Хайякаллох», мусулмонларнинг саломи эса уч нав – «Ассаламу алайкум», «Ассаламу алайкум ва рахматуллох», «Ассаламу алайкум ва рахматуллохи ва барокатух»дир. Мусулмонларнинг саломи саломларнинг энг шарафлиси ва энг улугидир.

Биринчи булиб салом бериш Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг суннатларидан булиб, бу хислат кишини кибр ва манманликдан узоклаштиради. Уйга кирувчи киши биринчи салом бериши лозим. Бу оятда хам таъкидланган. Уйда хеч ким булмаса: «Ассаламу алайна ва ала ибадиллахис-солихин» , деб салом берилади. Чунки уйда хеч ким булмаса хам, фаришталар буладилар.

Салом беришнинг хам узига яраша тартиби бор. Катталар ёшларга, камчилик купчиликка, суворий (от, туя, машинага минганлар) пиёдага, шахарлик кишлокликка, устоз шогирдга, бошликлар кул остидагиларга, турган утирганга салом беради. Чунки «Мухаммад соллаллоху алайхи васаллам Арши Аъзамда Аллох субханаху ва таолога шундай салом бердилар: «Аттахийяту лиллахи вассолавату ват тоййибат» – «Баракотли табриклар ва покиза салавотлар Аллох учундир!» Роббимиз куйидагича жавоб берди: «Ассаламу алайка аййуханнабиййу ва рахматуллохи ва барокатуху». – «Аллохнинг саломи, рахмати ва барокати сенга булсин, эй Набий».

Салом пайтида бош ва белни эгиб салом бериш хам жоиз эмас. Чунки бу насороларнинг амали булиши билан бирга саждага ухшаб коладики, сажда килиш Аллохдан бошкага рухсат берилмаган. («Захирия» китобида келтиришича, Аллохдан бошкага сажда килиш куфрдир).

Шунинг учун келинларни хам отасининг уйидан чикаётганда отасининг оёгига бош куйиши ёки салом бераётганда намоздаги рукудек эгиб салом бериши, шунингдек, куёвнинг уйига борганда баъзи жойларда одат булгандек олов ёкиб, атрофига келинни айлантириш хам мамнуъ амаллардандир.

Хадис айтиб турганда, азон ва икомат айтилаётганда, намоз укиш холатида, хутба, бахс ва илмий музокара булиб турганда, устоз дарс бераётган пайтда салом бериш макрухдир. Шунингдек, хожатхонада, хаммомда, соилнинг саломига жавоб бериш ёки унга салом килиш, гунохга сабаб буладиган бехуда уйин уйнаб утирганларга (агар уша гунох уйнидан бироз булса хам тухтатиш ниятида салом берса жоиздир), ёлгончига, одамларни хакорат килувчига, йул устида утириб олиб, утган-кетганларга хусусан, аёлларга назар килувчиларга, нагмачиларга салом берилмайди. Ахли куфр хамда гайридинларга биринчи салом берилмайди. Агар бир жойда муминлар ва гайри муминлар жам булган булса, унда «Ассаламу ала маниттабаъал худа» (яъни «тугри йулга эргашганларга салом булсин») деб салом беради.

Саломни каломдан олдин берилади. Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам:«Саломдан аввал гапирганга жавоб берманглар», деб таъкидлаганлар. Бегона ёш (яъни 55 ёшдан ошмаган) аёлларга хам салом берилмайди. Агар улар салом беришса, ёки аксадан кейин хамд айтса, эркак кишилар ичида – махфий жавоб берадилар. Шунингдек, улар билан мусофаха, яъни кул бериб хам куришилмайди.

Махрам аёллар, яъни киз, опа-сингил, амма-холалар билан кул бериб куришишнинг узи кифоя килади. Баъзи кимсалар узларининг балогатга етган кизлари билан упишиб куришадилар. Бу амалнинг окибати ёмон булгани учун шариатда ман килинган.

Уз урнида оналар хам балогат ёшидаги угилларини упишдан узларини тийишлари тавсия килинади. Аммо балогатга етмаган ёш угил-кизчаларини мехр билан упиш айни савоб эканлиги хадиси шарифларида ворид булган. Билмок лозимки, балогат ёши киз болаларга 9 ёшдан, угил болаларга 12 ёшдан бошланади.

Албатта, зукко ва доно халкимиз юкорида зикр килинган масалалардан хулоса чикариб, мазкур номашруъ ва ножоиз амал ва харакатлардан узларини тийиб, хаётларида бу шариат курсатмаларига амал киладилар, деган умиддамиз.

Х.М.Шохмуродзода, Х.Ф.Кароматуллох адабиётларидан олинди.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари