Hidoyat va zalolat

Hidoyatga boshlash yoki zalolatni ravo kurish Allohning qulidadir. Bu degani, bazilar uylaganidek, «Insonning ikhtiyori uzida emas, u barcha ishlarni majbur bulganidan qiladi», degan fikrga olib kelmasligi kerak.

Hidoyat va zalolat Allohning qulida, degan fikrning sabablari Quroni Karimda tushuntirib aytilgan: «Albatta, Alloh zolim qavmlarni hidoyat etmas» («Moida» surasi, 51-oyat).

«Zumar» surasida esa: «Albatta, Alloh yolgonchi va kofir kimsalarni hidoyat qilmas» (3-oyat).

«Sof» surasida: «Ular (haqdan) burilgan edilar, Alloh ularning qalbini burib quydi», deyilgan (5-oyat).

Demak, insonga khos bulmagan yomon sifatlarga ega bulgan kishilar Allohning hidoyati va rahmatiga sazovor emasdir. Allohning hidoyati yakhshi sifatlarga, guzal insoniy fazilatlarga ega bulgan kishilarga beriladi.

«Tagobun» surasida: «Kim Allohga iymon keltirsa, U Zot uning qalbini hidoyatga solur» (11-oyat);

«Rad» surasida esa: «Sen: «Albatta, Alloh kimni khohlasa, zalolatga ketkazadir va Uziga yunalganlarini hidoyat qiladir», deb ayt», deyilgan (27-oyat).

Islom dini har bir inson uz irodasiga ega ekanligini tan oladi. Lekin bu khohish va iroda Allohning khohishi va irodasidan tashqariga chiqa olmaydi.