Главная / Маданият / Закот беришнинг нозик одоблари

Закот беришнинг нозик одоблари

zakot-berishЗакот ибодатини адо этишда олий макомларни истовчи банда риоя килиши лозим булган нозик жихатлар ва асосан, калбга боглик булган бир неча одоблар мавжуд.

Биринчи одоб: Закотдан кузланган муроднинг энг нозик жойларини англаб етиш керак. Бу эса уч нарсадан иборатдир:

1. Халокатга олиб борувчи бахиллик сифатидан покланиш.

Аллох таоло «Хашр» сурасида:

«Ким уз нафсининг бахиллигидан сакланса, ундок кишилар, ха, ушалар ютувчилардир», деган (9-оят).

Аллох таоло юкоридаги ояти каримада бахилликдан сакланиш хам исломий фазилат эканини таъкидламокда. Чунки бахиллик мумин кишига асло ярашмайди.

Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам: «Бахиллик ва иймон банданинг калбида абадул-абад жам булмайди»,  дедилар».

Тобароний ривоят килган.

Жобир розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам:«Зулмдан куркинглар! Чунки зулм киёмат кунининг зулматларидир. Ута бахилликдан куркинглар! Чунки ута бахиллик сиздан олдингиларни халок килган, уларни конларини тукишга ва харом килинган нарсаларини халол санашга олиб борган»,  дедилар».

Муслим ривоят килган.

2. Аллох таоло берган мол неъмати шукрини адо килиш.

Аллох таоло бандага баданда ва молда неъмат беради. Баданий ибодатлар бадан неъматининг, молиявий ибодатлар мол неъматининг шукронасидир.

3. Аллох таолога нисбатан мухаббатни даъво килувчидан узи яхши курган молини чикариш ила мазкур мухаббатни синаб куриш.

Закотнинг яна бир номи «садака»дир. Бизда «садака» сузи ихтиёрий хайр-эхсонга нисбатан айтилса хам, у арабчада закотни билдиради. Закотни садака дейиш «садака» сузида тасдик маъноси борлиги учундир. Чунки уз молидан иймон-ихлос билан закотни чикариб бериш одамнинг иймони хакикийлигига далолат килади.

Иккинчи одоб: Риёкорлик ва хужакурсиндан узок булиш учун закотни махфий равишда чикариш. Шу билан бирга, закотни куз-куз килишда камбагални хижолат килиш холати булиши мумкинлигини хам унутмаслик. Агар, закот бермади, деган маломатдан куркадиган булса, парво килмайдиган камбагалга ошкора беради ва бошкаларга яширин беради.

Аллох таоло «Бакара» сурасида:

«Садакани ошкора килсангиз, кандок хам яхшидир. Агар махфий килсангиз ва факирларга берсангиз, бу сиз учун яхшидир. Сиздан гунохларингизни ювадир. Ва Аллох килаётган амалларингиздан хабардордир», деган (271-оят).

Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Набий соллаллоху алайхи васаллам: «Аллох таоло етти кишини Уз соясидан бошка соя йук Кунда соясига олур: одил имом, уз Роббиси ибодатида усган ёш, калби масжидларга боглик киши, Аллох йулида бир-бирини яхши куриб, Аллох учун жамъ булиб, Аллох учун ажрашадиган икки киши, мансаб ва жамол эгаси булган аёл узига чакирганда, мен Аллохдан куркаман, деган одам, садакани махфий килиб, хатто чап кули унг кули килган нафакани билмай колган одам ва Аллохни холи колиб эслаганда кузидан ёши оккан одам», дедилар».

Бешовларидан факат Абу Довуд ривоят килмаган.

Учинчи одоб: Килган садакасини миннат килиш ва озор бериш ила хабата килмаслик.

Аллох таоло «Бакара» сурасида:

«Эй, иймон келтирганлар! Садакаларингизни миннат ва озор бериш билан, молини Аллохга ва охират кунига иймон келтирмаса хам, кишиларга риё учун нафака килганга ухшаб, бекорга кетказманг», деган (264-оят).

Демак, ортидан миннат ва озор келадиган садака, Аллохга ва охират кунига иймон туфайли эмас, балки риёкорлик учун садака килганга ухшар экан.

Одатда, инсон узининг камбагалга эхсон килаётганини куриб, унга яхшилик килаётганини билиб, узича миннат килишга бориб колиши мумкин.

Миннат ва озорнинг хакикати хакида салафи солихларимиз бир канча фикр ва таърифларни айтганлар.

Баъзилар: «миннат» килинган садака хакида гапириш, «озор» уни бурттириб курсатиш, деганлар.

Бошкалар: «миннат» садакани эслаш ва унинг хакида гапириш ёки унинг эвазига хизмат килдириш, деганлар. «Озор» эса олувчини камбагалликда айблаш, деганлар.

Учинчилар: «миннат» берган нарсаси учун олувчига такаббурлик килиш, «озор» эса шу сабабли уни жеркиш ва унга куполлик килиш, деганлар.

Ойша ва Умму Салама розияллоху анхумолар бирор факирга эхсон юборадиган булсалар, воситачига, унинг килган дуосини ёдлаб олгин, дер эдилар. Сунгра олувчига худди узининг дуоси каби дуо килар ва бу дуо эвазига «Энди бизга садакамиз холис колди», дер эдилар.

Умар ибн Хаттоб розияллоху анху, у кишининг угиллари Абдуллох ибн Умар розияллоху анху ва бошка азизлар хам шу каби тасарруф килар эдилар. Улар бу билан уз калбларини даволар эдилар.

Агар закот берувчи бу иш мол неъматининг шукронаси эканини яхши тушуниб етса, у билан закот олувчининг орасида хеч кандай муомала колмайди. Чунки Ислом таълимоти буйича, кишининг устунлиги мол билан эмас ва унинг пастлиги молсизлик билан эмас.

Туртинчи одоб: Берилган нарсани арзимас санаш.

Чунки берилган нарсани куп хисоблаш бехуда гурурга олиб боради. Бу эса уз навбатида, ёмон окибатларга сабаб булади.

Аллох таоло «Тавба» сурасида:

«Батахкик, Аллох сизларга куп жойларда нусрат берди. Хунайн кунида хам. Ушанда сизни куплигингиз магрур килган эди. Бас, сизга хеч фойда бермади ва кенг ер сизга торлик килиб колди. Сунгра ортга караб кочдингиз», деган (25-оят).

Салафи солихлар, яхшилик уч нарса билан тугал булади: уни арзимас санаш, тез килиш ва махфий саклаш билан, деганлар.

Тоат-ибодатни эгаси канчалик арзимас хисобласа, ибодати Аллох таолонинг хузурида шунчалик буюк булади. Маъсиятни эгаси канчалик буюк санаса, гунохи Аллох таолонинг хузурида шунчалик кичик булади, демишлар.

Бешинчи одоб: Берганда молининг энг халоли ва энг яхшисини берсин.

Аллох таоло «Бакара» сурасида:

«Эй, иймон келтирганлар! Касб килган пок нарсаларингиздан ва Биз сизларга ердан чикариб берган нарсаларимиздан садака килинглар. Нопокни касд этиб садака килманг», деган (267-оят).

Аллох таоло покдир ва факат пок нарсани кабул киладир.

Закот ва хайр-эхсон берувчи кимса бу борада икки нарсанинг мулохазасини килмоги лозим.

Биринчиси – Аллох таолонинг хакки. Чунки берувчи Аллох таоло учун бераётганини даъво килади. Агар даъвоси тугри булса, Аллох таолога берадиган нарсасининг яхши ва пок булишига эътибор килсин-да. Ахир, у уйига келган мехмонига бор нарсаларининг яхшиси ва гузалинигина такдим килади-ку!

Иккинчиси – уз хаки. Чунки берган нарсаси киёмат куни узига кайтиб келиши бор. Ушанда узига яхши ва пок нарсанинг кайтиб келишининг пайидан булсин.

Узига махбуб булган нарсани беришга келадиган булсак:

Аллох таоло «Оли Имрон» сурасида:

«Узингиз суйган нарсадан нафака килмагунингизча, харгиз яхшиликка эриша олмассиз», деган (92-оят).

Анас ибн Молик розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Абу Толха Мадинада ансорийлар ичида энг бой одам эди. Молу мулкининг ичида «Байрухо» номли кудук энг махбуби эди. Бу кудук масжиднинг тугрисида эди. Пайгамбар алайхиссолату вассалом у кудукка бориб, ширин сувидан ичардилар. «Узингиз суйган нарсадан нафака килмагунингизча, харгиз яхшиликка эриша олмассиз» ояти нозил булганда, Абу Толха:

«Эй, Аллохнинг Расули, Аллох «Узингиз суйган нарсадан нафака килмагунингизча, харгиз яхшиликка эриша олмассиз» демокда, молу мулким ичида мен учун энг махбуби «Байрухо» кудугидир. Уни Аллохнинг йулида садака килдим. Унинг яхшилигидан ва Аллохнинг хузуридаги савобидан умидворман. Эй, Аллохнинг Расули, шуни сизга бердим, Аллох курсатган жойга ишлатинг», – деди. Пайгамбар алайхиссалом:

«Яхши, яхши, бу – фойда берувчи мулк, бу – фойда берувчи мулк. Мен уни кариндошларинг фойдасига ишлатсанг дейман», – дедилар. Абу Толха:

«Худди шундай киламан, эй, Аллохнинг Расули», деди. Сунгра Абу Толха уни кариндошлари ва амакисининг угиллари фойдасига таксим килди.

Ахмад ибн Ханбал ривоят килган.

Абу Нуъайм «Хулятул Авлиё» номли китобларида Саид ибн Абу Хилолдан ривоят киладилар:«Абдуллох ибн Умар розияллоху анху Жухфага келиб тушди. У бетоб эди. У: «Мен балик егим келмокда»,  деди. Зурга бир дона балик топиб келишди. Хотини Софийя бинти Абу Убайда уни пишириб таом тайёрлади ва олдига куйди. Худди шу пайт бир мискин келиб унинг олдида тухтади. Ибн Умар унга:

«Буни сен ол», деди. Ахли унга:

«Субханаллох! Ахир, бу учун бизни канча кийнадинг! Бизда бошка таом бор. Ушани бу мискинга берамиз», – дедилар.

«Абдуллох бунга мухаббат куйган эди», деди у».

Ривоят килинишича, Робиъ ибн Хайсам рахматуллохи алайхининг эшигини бир тиланчи кокибди.

«Унга канд беринглар!»  дебди хонадон эгаси.

«Унга нон берсак, фойдалирок булармиди?»  дебдилар.

«Шури куриганлар! Унга канд беринглар! Робиъ кандни яхши куради», деган экан Робиъ ибн Хайсам рахматуллохи алайхи.

Олтинчи одоб: Берадиган закоти ва садакасига муносиб одамни танласин. Бунга муносиб шахсларнинг бир неча сифатлари булади.

Биринчи сифат: Такво. Закот ва садака берувчи, аввало, такводор кишилардан хакдорларни топиб беришга харакат килсин. Бу билан у такво йулида хизмат килган булади.

Абу Саид розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам:«Муминдан бошкани сохиб тутма ва такводордан бошка таомингни емасин», деганлар.

Термизий, Абу Довуд ва Ахмад ривоят килишган.

Омир ибн Абдуллох ибн Зубайр обидларнинг сажда килиб турган пайтларини танлар эди. Халтага солинган динор ва дирхамларни олиб келиб, узини билдирмасдан, уларнинг ковушлари олдига хамёнини куйганини сездирар эди, холос. Унга, «Уларга садакани шундок юбораверишингга нима монеълик килади», дейилганда, «Улар мени ёки вакилимни курганда юзлари бужмайишини хохламайман», деган экан.

Иккинчи сифат: Илм. Чунки олимга мол беришда илмга ва дин таркатишга ёрдам бор. Бу эса шариатни кувватли килишдир.

Учинчи сифат: «Неъмат бериш ёлгиз Аллохнинг Узидан булади», деб эътикод киладиган одам булиши ва ризкка сабаб булган нарсаларга илтифот килмайдиган булиши керак. Чунки бир нарсани олганда мадх килишга одатланган шахс ололмай колганда ёмонлаши турган гап.

Туртинчи сифат: факирлигини яширадиган, хожатини беркитадиган ва шикоятини очиб ташламайдиган булиш.

Аллох таоло «Бакара» сурасида:

«…иффатлари туфайли, билмаган киши уларни бой деб уйлайдиган факирларгадир», деган (273-оят).

Бешинчи сифат: Оилали ва карз ёки беморликка мубтало кишилар булсин.

Олтинчи сифати: Кариндош-уруглардан булсин. Чунки уларга килинган садака – хам садака, хам силаи рахмдир.

Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламдан якин кишиларга садака килиш хакида суралди. Ул Зот:

«Унга икки ажр берилур: якинлик ажри ва садака ажри», дедилар».

Икки Шайх, Насаий ва Термизий ривоят килишган.

Ким ушбу юкорида зикр килинган сифатлардан иккитасини ёки купрогини узида жамласа, унга бериш афзалдир.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари