Главная / Маданият / Мусулмонни кофир дейиш хукми

Мусулмонни кофир дейиш хукми

kofirБу масала жуда хам нозик ва хатарлидир. Айникса, хозир булган-булмаган нарса учун купчиликни кофир ёки мушрикка чикариб юборадиганлар купайган бир пайтда, акоид илми билимдонлари кам, уни излаганлар ундан хам кам.

Албатта, хар бир ижтимоий муаммонинг уз сабаблари ва омиллари булгани каби, одамларни осонликча кофирга ёки мушрикка чикариб юборадиганлар купайишининг хам узига яраша сабаб ва омиллари бор. Уларни батафсил урганишни мутахассисларга хавола килиб, биз узимизга тегишли жойини баён килишга утамиз. Ислом борасидаги купгина хатолар катори бу масаладаги хато хам, асосан, кишиларнинг диний билим савиясининг йуклиги ёки хатолигидан келиб чикади. Энг ёмони, уша камчиликни тугрилашга харакат килмасликдир.

Ушбу маънода кишиларга айтиб юрган маълумотларимизни ёзиб хам куйишга карор килдик.

Бу масалада «Шархи «Акидатут Тоховия» китобида куйидагилар айтилади: «Ахли киблалардан бирортасини гунох туфайли кофир килмаймиз. Модомики, ушани халол хисобламаса».

Бу каби масалаларда «ахли кибла»дан мурод, Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам келтирган жами нарсаларга иймон келтириб, диннинг асосий нарсаларидан бирортасини инкор килмаганлар кузда тутилади.

Демак, «Ахли киблалардан бирортасини гунох туфайли кофир килмаймиз» дегани, Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам келтирган жами нарсаларга иймон келтириб, диннинг асосий нарсаларидан бирор нарсани инкор килмаган одамни гунохи кабира ёки бошка гунох туфайли «кофир» деб хукм чикармаймиз, деганидир.

Аммо гунох ишларни килган одамни «кофир булди» дейдиганлар, узларининг оят ва хадисларга амал килиб иш тутаётганларини даъво киладилар ва далиллар келтирадилар.

Куръони Карим ва Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг хадисларида «куфр» деб номланган гунохларга мисоллар куйидагилар:

  1. «Кимки, Аллох нозил килган нарса ила хукм килмаса, бас, ана ушалар кофирдирлар» (Моида: 44).
  2. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам: «Мусулмонни сукмоклик фискдир. У билан уруш килмок куфрдир», деганлар.

Бухорий ва Муслим ривоят килган.

  1. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам: «Мендан сунг баъзингиз баъзингизнинг буйнингизни чопиб, кофир булманг», деганлар.

Бухорий ва Муслим ривоят килган.

  1. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам: «Мусулмон билан куфрнинг уртасида, намозни тарк килиш бордир», деганлар.

Муслим ривоят килган.

  1. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам: «Ким Аллохдан узга ила касам ичса, батахкик кофир булибди», деганлар.

Имом ал-Хоким ривоят килган.

Бу масалада Ахли сунна вал жамоа айтган хулоса шулки, мумин одам гунохи кабира килиши билан кофир булиб колмайди. Факат уша ишни халол санаса, кофир булади. Мисол учун, арок ичган одам уни халол деб эътикод килса, кофир булади. Арокни халол деб эътикод килмаса-ю, уни ичса, осий булади.

Ахли сунна вал жамоа хаммалари гунохи кабира килган мумин, бутунлай миллатдан чикиб кетадиган кофир булмаслигига иттифок килганлар. Чунки куфр иккига булинади. Эътикодий куфр ва амалий куфрга. Бошкача килиб айтганда, Исломдан чикарадиган куфр ва мажозий куфрга.

Баъзи бир гунохларнинг оят ва хадисларда «куфр» деб аталиши, айнан амалий–мажозий куфрдир.

Агар гунохи кабира билан диндан бутунлай чикадиган булса, гунохкор муртад булиб, уни улдириш вожиб булар эди. Унинг хакида афв кабул килинмас эди. Касос хам олинмас эди. Зино, угрилик, арокхурлик ва бировни зинода айблашда хадд (шаръий жазо)лар жорий килинмас эди.

Шариат хукмида эса мазкур гунохларни килган одамлар «муртад» деб эмас, жазога лойик «жиноятчи» деб топилган. Бизнинг мисолимиздаги арокхурга дарра уриш тайин килинган. Агар арок ичган одам диндан чикиб, кофир буладиган булса, уни муртад сифатида катл килиш лозим булар эди.

Баъзи гунохларни килганлар диндан чикадиган даражада кофир булмасликларига ояти карималардан далил бор:

Аллох таоло «Бакара» сурасида куйидагиларни айтади: «Эй иймон келтирганлар! Сизга улдирилганлар учун касос фарз килинди: хурга хур, кулга кул, аёлга аёл. Кимга уз биродаридан бир нарса афв килинса, бас, яхшилик ила суралсин ва адо этиш хам яхшиликча булсин» (178-оят).

Лекин ояти каримага биноан, одам улдирган шахсни касос учун, албатта, улдириш шарт эмас, балки уликнинг эгалари кечиб юборса, улдирмай куйиб юборса, урнига хун пули олса хам булади. Бунда улик эгаси хакини яхшилик билан сураши лозим, айбдор тараф хам уларнинг хакини яхшилик билан адо этиши зарур:

«Кимга уз биродаридан бир нарса афв килинса, бас, яхшилик ила суралсин ва адо этиш хам яхшиликча булсин».

Модомики, уликнинг эгалари мардлик килиб, жиноятчи котилни афв этиб, уни улдиришни талаб килмадиларми, охиригача мард булиб, хун пулини хам уруш-жанжалсиз, яхшиликча, розилик ва мулойимлик билан сурасинлар. Жиноятчи ёки унинг одамлари хам нариги тарафга етган мусибат, жудолик ва калб жарохатини унутмай, уларнинг кунгилларига таскин бериб, гирромлик килмай, кечга сурмай, хунни яхшилик билан адо этсин.

Аллох ушбу оятда бировни касддан улдирган одамни иймонлилар жумласидан чикармади. Балки уни касос эгасига биродар, деб атади.

Агар мумин-мусулмонни улдирган одам кофир булади, деган хадисдаги куфр мажозий булмай, Исломдан чикарадиган куфр булганида, одам улдирган кишини муртад сифатида, албатта, улдириш керак булар эди.

Аллох таоло «Хужурот» сурасида: «Агар муминлардан икки тоифа урушиб кетса, бас, уларнинг орасини ислох килинг», (9-оят) деб туриб, охирида:

«Албатта, муминлар биродардир. Бас, икки биродарингиз орасини ислох килинг», деган (10-оят).

Машхур сахих хадиснинг маъносига караганда, бир-бирига карши курол кутарган мусулмоннинг иккиси хам кофир булиши лозим эди. Аммо уша хадисдаги куфр сузи мажозий булганидан, бу оятда урушиб турганлар мумин дейилмокда ва биродарларингиз орасини ислох килинг, дейилмокда, уларни диндан чиккан кофир сифатида «катл килинг», дейилгани йук.

Шунингдек, Куръон ва Суннат хамда ижмоъда келган матнларда зинокор, угри ва бошка катта гунохларни килганларни улдирмасликка, балки уларга хадд (шаръий жазо) жорий килишга далолатлар келган. Бу эса уларнинг муртад эмасликларини такозо килади.

Аммо бундан «гунохларни килаверса булар экан», деган фикрга бориш керак эмас. Бу маънода жуда эхтиёт булмок лозим. «Гунохни килаверса булар экан» дейишнинг узи куфрга олиб боради.

Гап бир одамни кофирга чикариб юбориш осон эмаслиги хакида бормокда. Шунинг учун хам жуда эхтиёт булиш зарур. Афсуски, аввалда хам, хозирда хам кишиларни кофирга чикаришга ишкибозлар етарли булган ва булмокда.

Холбуки, Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг узлари юкоридагига ухшаш ишларга карши булганлар.

Анас розияллоху анхудан ривоят килинади:

«Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам: «Лаа илаха иллаллоху» деган кимсага тегмаслик: Гунохи туфайли уни кофирга чикармаймиз. Амали туфайли уни Исломдан чикармаймиз», – дедилар».

Абу Довуд ривоят килган.

Бу хадиси шарифда Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам уч мухим масалани баён килмокдалар.

  1. «Лаа илаха иллаллоху», деган кимсага тегмаслик.»

Яъни калимаи шаходатни айтиб, узининг мусулмонлигини билдириб турган кишига тегмаслик, унинг жонига, молига зарар етказмаслик зарур. Зохирида мусулмон булиб куриниб, Исломнинг зохирий амалларини килаётганлар билан мусулмонча муомала килинаверади. Кишиларнинг ички сирлари ва хисоб-китоблари Аллохнинг Узига хавола!

  1. «Гунохи туфайли уни кофирга чикармаймиз.»

Яъни «Лаа илаха иллаллоху»ни айтиб, зохирида мусулмон булиб куринган одамни килган гунох иши туфайли кофирга чикармаймиз. У кофир эмас, осий мумин булади.

  1. «Амали туфайли уни Исломдан чикармаймиз.»

Яъни калимаи тавхидни айтиб, Исломни зохиридан курсатиб турган одамни амали туфайли Ислом дини, Ислом миллатидан чикармаймиз. Бундай одамларга, амалига яраша тайин килинган шаръий жазо берилади. Эътикоди бузилмаса, Исломдан чиккан хисобланмайди. Умумий коида – шу!

Шундок булганидан кейин, бировни кофирга чикаришга зинхор шошилмаслик керак. Модомики, Аллох таолога ширк келтирмаган экан, бировни кофир дейиш осон иш эмас. Зеро, Аллох таоло ширкдан бошка гунохларни кечириши мумкинлигини Узи айтган.

Мужтахид имомларимиз фарзлиги ва харомлиги хакида ихтилоф килган ва Куръони Карим хамда суннатда катъий далили йук нарсаларни инкор килишлик, куфрга олиб бормайди.

Бировни кофир дейишлик осон иш эмас. Чунки, бу ишнинг оркасидан келиб чикадиган хукмлар хам ута хатарлидир.

Аввало имом Бухорий Ибн Умар ва Абу Хурайра розияллоху анхумолардан ривоят килган хадиси шарифда Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам:

«Качон киши уз биродарига «Эй кофир» деса, икковларидан бири ушандок булади», деганлар.

Яъни халиги одам кофир булмаса, уни кофир деган одамнинг узи кофир булади. Чунки мусулмонни кофир дейишнинг хукми – шу. Бас, бировни кофир дейишдан олдин, бу гап узига кайтиши мумкинлигини уйлаб куйиш керак булади.

Иккинчидан, бировни кофир деб хукм чикарилса ва ушандок булса, ортидан ута хатарли ишлар содир булиши лозим.

  1. У билан хотини орасидаги никох бузилади.
  2. Болалари унинг карамогидан чикади.
  3. Жамият аъзолигидан махрум булади.
  4. Уни махкамага бериб, «муртад» деган хукм чикарилади.
  5. У улса ювилмайди, кафанланмайди, жанозаси укилмайди, мусулмонлар кабристонига кумилмайди ва меросдан махрум булади.
  6. Уша холида улса, жаханнамий булади.

Шунинг учун хам такводор ва мутамаккин уламолар бировни «кофир» дейишни узларига эп курмайдилар. Баъзилари эса аввал бу ишни килган булсалар, кейин бу маънодаги фатволарини бекор киладилар.

Ханафийларнинг машхур уламоларидан булмиш 970 хижрий санада вафот этган, «ал-Бахрур Роик» номли китобнинг муаллифи Ибн Нажим рахматуллохи алайхи худди шундок килганлар ва «Агар бу масалада кофир дейиш учун туксон туккизта далил булса-ю, кофир демаслик учун биргина далил булса, туксон туккизни куйиб, уша бир далилни олиш керак», деган.

Баъзи вактларда куфр хакидаги умумий фатвони якка шахсларга татбик килиб юбориш оркали хатога йул куйилади. Мисол учун «фалон тоифага мансуб кишилар кофир булади» деган фатво чиккан. Бу уша тоифага мансуб хар бир киши кофир, дегани эмас. Якка шахсларга нисбатан куфр фатвосини беришдан олдин сураб суриштириш, аниклаш ва унинг узи билан бахс олиб бориб, буйнига куйиш лозим булади.

Бу хакда акоид илми уламолари куйидагиларни айтадилар:

«Баъзи бир гап куфр булиши мумкин. Уша гапни айтган кофир булади, деган хукм чикиши мумкин. Аммо мазкур гапни айтган муайян шахсни, хужжат ва далил билан тасдикланмагунча ,«кофир» деб хукм чикарилмайди».

Аллох таоло «Нисо» сурасида куйидагиларни айтган: «Албатта, етимларнинг молини зулм ила еганлар, коринларида оловни еган булурлар. Ва, шубхасиз, дузахга кирурлар» (10-оят).

Ушбу ояти каримадаги ва шунга ухшаш бошка куркитишлар хакдир. Аммо, аник бир шахсга келганда, бу одам, мана шу оятга биноан, албатта, дузахга тушади, деган катъий гапни айтиб булмайди. Ахли кибладан булган муайян шахснинг дузахга киришига гувохлик бериб булмайди. Чунки у мазкур оят маъносини ва хукмини билмаслиги, тавба килишлиги, уша гунохни ювадиган яхшилик килиши, шафоатчининг шафоатидан манфаат олиши ёки бошка сабаблардан фойдаланиб колиши эхтимоли бор.

Бир одам куфр гапни айтди ва уни козининг олдига келтирилди. Шунда кози ундан гувохлар даъво килаётган масала, куфр гапни айтгани хакида сурайди. У уша гапни айтганидан тонса, куйиб юборилади. Чунки гапидан тонишининг узи тавба хисобланади.

Агар айбдор, «Мен бу гапнинг куфр эканини билмасдим», деса, унга тушунтирилиб, иккинчи бор хушёр булиш таъкидланиб, уни куйиб юборилади.

Агар уша одам, мен бу гапни билиб айтдим, динимдан кайтдим, деса, уни тавба килишга чорланади. Тавба килгунича камаб куйилади.

Куфр гапни айтиб турган одамга шу муомала булганидан кейин, муминлигини айтиб, унга амал килиб турган одамни турли гаплар туфайли кофирга чикариб юборавериш мутлако нотугри булади. Шунинг учун бу ишда ута хушёр булиш лозим.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари