Главная / Маданият / Курбонлик китоби

Курбонлик китоби

kitobКурбонлик курбон хайити кунлари суйиладиган хайвондир. Фукахолар истилохида курбонлик «Махсус хайвонни махсус вактда суйишдир». Курбонлик шариатга иккинчи хижрий санада киритилган. Ханафий мазхаби буйича курбонлик килиш вожибдир.
Курбонлик килиш хур, окил, муким ва закот нисобига молик булган мусулмон шахсга вожиб булади. Ханафий мазхаби буйича мусофирга курбонлик килиш вожиб булмайди. Курбонлик вожиблигига далиллар: Аллох таоло «Кавсар» сурасида: «Албатта, Биз сенга Кавсарни бердик. Бас, Роббингга намоз уки ва жонлик суй», деган.

Уламоларимиз ушбу ояти каримадаги «намоз»дан мурод, ийди курбон намози, «жонлик»дан мурод курбонликка суйиладиган хайвон, деганлар.
Михнаф ибн Кайс розияллоху анхудан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам билан Арафотда турган эдик. Мен у Зотнинг: «Эй одамлар, хар бир уй ахлига хар йили бир курбонлик ва атийра лозимдир», деганларини эшитдим».

Сунан эгалари ривоят килган.
Энди, «Мухтасари Викоя»да келган матнларни урганишга киришайлик.
Бир кишидан битта куй ва уша бир кишидан етти кишигача бир мол ёки туя (суйилишини)га айтилади.
Бу хукмга далиллар куйидагича:
Жобир розияллоху анхудан ривоят килинади.
«Набий соллаллоху алайхи васаллам билан намозгохда курбон намозига хозир булдим. У зот хутбаларини тугатиб, минбарларидан тушганларида бир кучкор келтирилди. Бас, у Зот уни уз куллари билан суйдилар ва: «Бисмиллахи ва Аллоху Акбар! Бу мендан ва менинг курбонлик килмаган умматимдан», дедилар».

Абу Довуд ва Термизий ривоят килган.
Мол ва туяни етти кишидан суйилишига далил.
Жобир розияллоху анхудан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам билан Худайбияда бир туяни етти киши номидан, бир сигирни етти киши номидан суйдик».

Абу Довуд, Муслим ва Термизийлар ривоят килган.
Мол ва туя курбонлик килувчилар етти кишидан кам булсалар жоиз, куп булсалар, жоиз эмас.
Бир кишига еттидан бир улушдан кам булмаслиги шарти билан.
Яъни мол ёки туя курбонлик килинганда, уни таксимлаганда, бирор кишига еттидан бирдан оз улуш тегмайдиган булиши шарт. Бу жуда хам нодир масала. Бир киши улгандан кейин ортидан угли ва хотини хамда меросга битта туя колди. Уша туяни она бола курбонлик килишлари мумкин эмас. Чунки, хотинга мероснинг саккиздан бири тегади. Саккизда бир еттидан бирдан оз булгани учун уни курбонлик килиб булмайди.
Етти киши шерик булиб курбонлик килганда,Гушт ораларида чамалаб эмас, тортиб таксимланади. Илло калла пойча ёки териси кушиб юборилган булса, бундан мустасно.
Чунки калла пойча ва терини тортиб таксимлаш мумкин эмас.
Курбонлик учун сотиб олинган молга олти киши шерик булса, тугри булади. Аммо сотиб олишдан аввал шерик булиш афзалдир.
Биров узим курбонлик киламан, деб бир мол сотиб олган булса, олти киши келиб шерик булсалар, жоиз.
Бой боланинг молидан отаси ёки васийси курбонлик килади. Бола ундан еса булади. Колганини узидан фойдаланадиган нарсага алмаштирилади.
Яъни гуштнинг колганини кийимга ухшаган узидан фойдаланадиган нарсага алмаштирилади. Пулга ёки таомга алмаштириб булмайди.
Бу гаплар Абу Ханифа ва Абу Юсуфларга оиддир. Бошкалар боланинг молидан курбонлик килишни айтмаганлар. «Мухтасари Викоя»нинг шархчиларидан Мулло Али кори ва шайх Илёслар, боланинг молидан курбонлик килмаслик тугри, деганлар.
Курбонликнинг вакти, шахарда суйса ийд намозидан, бошка жойда булса ийд куни тонги отганидан сунгдир. Унинг охирги вакти учинчи куннинг куёши ботишидан сал олдин.
Курбонликнинг вакти ийд намозидан сунг эканига далил:
Баро розияллоху анхудан ривоят килинади.
«Набий соллаллоху алайхи васаллам: «Албатта, ушбу кунимизда энг аввал бошлайдиган нарсамиз, намоз укимоклигимиздир. Сунгра кайтамиз ва суйиш суямиз. Бас, ким ушандок килса, бизнинг суннатимизни топибдир. Ким ундан олдин суйса, уз ахлига гушт такдим килибди, холос. Ибодатдан хеч нарса йукдир»-дедилар. Абу Бурда суйиб булган эди. Бас, у: «Менинг мусиннадан яхширок жазаъам бор?» деди.
«Уни суй! Аммо  сендан кейин, бирор кишидан кифоя килмас», дедилар у Зот».
Яна уша кишидан ривоят килинади.
«Набий соллаллоху алайхи васаллам бизларга суйиш куни, намоздан кейин хутба килиб: «Ким намозимизни укиса, кибламизга юзланса ва курбонлигимизни килса, намоз укилмасидан олдин суймасин!» дедилар».

Туртовлари ривоят килган.
Курбонликнинг охирги вактига далил.
Имом Молик Нофеъдан килган ривоятда «Ибн Умар курбонлик ийд кунидан кейин икки кундир, дер эди», дейилган.
Факирлик, бойлик ва тугилиш, улимда охирги вакт эътиборга олинади.
Агар ийди курбоннинг аввалги кунлари бой булиб, охирида факирга айланган одамга курбонлик килиш вожиб булмайди.
Ийди курбоннинг аввалги кунлари камбагал булиб, охирида бойга айланган одамга курбонлик килиш вожиб булади.
Ийди курбоннинг охирида тугилган одамга (бой бола курбонлик килади деган кавлга биноан) курбонлик килиш вожиб булади.
Ийди курбоннинг охирида вафот этган одамга курбонлик килиш вожиб булмайди.
Кечаси суйиш макрухдир.
Коронгида турли хатолар содир булиши мумкин.
Курбонликни назр килувчи ва уни сотиб олган камбагал, тириклигича садака килиш ила казо киладилар.
Аллох таолонинг йулида курбонлик киламан деб назр атаган ва узига вожиб булмаса хам, курбонлик киламан деб хайвон сотиб олган одамлар вактида уни кила олмай вактини утказиб юборсалар, хайвонни тириклигича садака киладилар. Чунки улар узларига узлари бу ишни вожиб килиб олганлар.
Бой, сотиб олган булса хам, булмаса хам кийматини садака килади.
Энди, курбонлик килинадиган хайвонларнинг сифатлари хакида маълумот берилади.
Куйдан жазаъ – олти ойлик  ва ундан бошкадан саний ва ундан каттаси курбонликка ярайди. Саний деб бир ёшлик куй – эчкига ва икки ёшлик молга ва беш ёшлик туяга айтилади.
Бу хукмлар хадиси шарифлардан олинган.
Укба ибн Омир розияллоху анхудан ривоят килинади.
«Набий соллаллоху алайхи васаллам унга куйларни Уз сахобаларига курбонлик килишларига таксимлаб бериш учун бердилар. Бас, бир ёшли улокча ортиб колувди, уни Расулуллох соллаллоху алайхи васалламга зикр килди. У Зот: «Уни сен курбонлик кил», дедилар».

Бешовлари ривоят килган.
Бир ёшли улокчани курбонлик килиш мумкинлиги ушбу хадисдан билинади.
Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам Укба ибн Омир розияллоху анху сахобаи киромларга таксимлаб булганларидан кейин бир ёшли улокча ортиб колганининг хабарини берганларида, Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг:
«Уни, сен курбонлик кил» дейишлари шунинг далолати.
Жобир розияллоху анхудан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам: «Мусиннадан бошкани суйманглар. Факат сизга кийин булиб колгандагина куйнинг жазаъасини суйсангиз булур», дедилар».

Муслим, Абу Довуд ва Насаий ривоят килган.
«Мусинна» туядан булса, беш ёшли, корамолдан булса, икки ёшли, куй-эчкидан булса, бир ёшли булганидир.
«Жазаъа» Абу Ханифа рахматуллохи алайхининг айтишларича, куй-эчкидан булса, олти ойлиги булади.
Демак, имкони бор одам камида бир ёшли куй ёки эчки курбонлик килиши керак. Агар камбагаллиги туфайли, кули кискалик килиб, бир ёшли куё эчкининг иложини кила олмаса, олти ойлик булса хам, кифоя килаверади.
Курбонликка айланбош, шохсиз, бичилган ва кутир хайвонларни суйса булади. Аммо ута озгин ва суяр жойга юриб бора олмайдиган чулоги булмайди. Шунингдек, кулоги, кузи, думбаси ва думининг учдан бири кетгани хам булмайди.
Бу хукмларнинг далили хадисларда келган.
Баро розияллоху анхудан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам ичимизда туриб, бармокларим у Зотнинг бармокларидан киска, бармок учларим у Зотнинг бармок учларидан кичкина:
«Турт нарса курбонликка жоиз эмас; гилайлиги очик-ойдин хайвон, беморлиги очик-ойдин хайвон, чулоклиги очик-ойдин хайвон ва мияси чаток хайвон», дедилар».

Сунан эгалари ривоят килган.
Али розияллоху анхудан ривоят килинади: «Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам бизларни куз ва кулогини яхшилаб куриб олишимизга; гилайни, мукобалани, мудобарани, харкони ва шаркони курбонлик килмаслигимизга амр килдилар. Мен: «Мукобала нима?» дедим.
«Кулогининг бир томони кесилган», деди.
«Мудобара нима?» дедим.
«Кулогининг учи кесилган», деди.
«Шарко нима?» дедим.
«Кулоги ёрилган», деди.
«Харко нима?» дедим.
«Кулоги белги учун йиртилган», деди».

Сунан эгалари ривоят килган.

Яна уша кишидан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам кулоги кесик ва шохи синикларни курбонлик килишдан кайтардилар».

Абу Довуд ва Термизий ривоят килган.
Курбонликка танланган хайвоннинг баркамол булиши лозимлиги хакидаги хадиси шарифлардан иккита хикматни мулохаза киламиз.
Биринчи хикмат: Мусулмонларнинг Аллохга нисбатан юксак одоблари.
Курбонлик Аллох таолога атаб килингани учун уни сог-саломат, хеч бир нуксонсиз булишига уриниш, Аллох таолога нисбатан юксак одобни курсатади.
Курбонликнинг гушти хам, кони хам Аллох таолога керак эмаслиги ва етмаслиги аник. У Зотга факат такво етади, холос. Гушти ва кони етмаса хам, курбонлик килинадиган хайвоннинг айбу нуксонсизини топиш эса таквонинг баркамоллиги учун уринишдир.
Иккинчи хикмат:
Камбагалларнинг кунгилларини кутариш. Уларга яроксиз булиб колган, нуксонли хайвонлар гуштини эмас, энг афзал хайвонлар гуштини совга килиш – яхши иш. Бунда камбагалларнинг кунгиллари кутарилади. Узларини мухтарам кишилар сифатида хис этадилар.
Агар етти кишидан бири улиб колса ва унинг меросхурлари, курбонликни унинг ва узингизнинг номингиздан суяверинглар, десалар, худди курбонлик, таматтуъ ва кирон учун суйилган молга ухшаб, жоиз булади.
Чунки тарафлар хар хил булса хам, максад бир – курбат хосил килишдир.
Агар улардан бири кофир ёки гуштни ирода килувчи булса, жоиз эмас.
Чунки кофир курбатга ахл эмас. Гушт исташ эса курбатга хилофдир. Баъзиси курбат булмаган нарсанинг, барчаси хам курбат булмайди.
Курбонлик килувчи ундан узи ейди ва кимга хохласа егизади ёки хиба килади. Унинг учдан бирини садака килиш мандубдир.
Бу хукм хадиси шарифдан олинган: Салама ибн Акваъ розияллоху анхудан ривоят килинади.
«Набий соллаллоху алайхи васаллам: «Ким курбонлик килса, учинчи кундан кейин уйидан ундан бирор нарса булган холида тонг отдирмасин», дедилар. Келаси йили булганда:
«Эй, Аллохнинг Расули, утган йили килганимиздек килайликми?» дейилди. У Зот:
«Енглар! Таомлантиринглар! Саклаб куйинглар! У йили одамлар кийинчиликда эдилар. Уларга ёрдам беришингизни хохлаган эдим», дедилар». Бешовлари ривоят килган.
Ушбу хадиси шарифга биноан, уламоларимиз, оддий холатларда Курбонликнинг гуштини учга булиб, бир кисмини егани, иккинчи кисмини камбагалларга бергани, учинчи кисмини саклаб куйгани яхши, дейдилар.
Мухтожлар купайганда эса уларнинг риоясини килиш зарурдир.
Ахли аёллик киши уларга кенгчилик булиши учун садака килишни тарк килмоги мандубдир.
Бу хукмларнинг хаммаси вожиб ва суннат курбонликларга хосдир. Аммо назр килинган булса, эгаси узи хам ейиши ва бойларга хам едириши мумкин эмас.
Суйишни яхши билса, уз кули билан суймоги мандубдир. Булмаса, бошкага суйдиради. Китобийга суйдириш макрухдир.
Аммо бошкага суйдирганда хам узи хозир булиши лозимдир. Китобий курбат ахли булмагани учун унга курбонликни суйдириш макрух булади. Лекин курбонлик жоиз булаверади.
Имом Ал-Хоким «Мустадрак»да Абу Саъид ал-Худрий розияллоху анхудан килган ривоятда куйидагилар айтилади:
«Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам Фотимага:
«Бориб курбонлигингга шохид бул. Унинг биринчи томган кони билан баробар сенинг утган гунохларинг магфират килинур», дедилар.
«Эй Аллохнинг Расули! Бу бизга – ахли байтга хосми ёки мусулмонларга умумийми?» деди Фотима.
«Йук. Мусулмонларга умумий», дедилар».
Унинг терисини садака килинади ёки доимий манфаатланадиган анжом килиб олинади.
Пустакми, мешкобми, хуржунми ёки шунга ухшаш уйда доимий фойдаланиб турадиган нарса килиб олиш дуруст.
Агар терини бошка нарсага алмаштирилса ёки сотилса кийматини садака килинади.
Гушт хам бу масалада терига ухшашдир.
Икки киши адашиб бир-бирининг курбонлигини суйиб куйса, булаверади. Тулаб бериш йук.
Чунки куй шундок хам курбонликка тайёрлаб куйилган. Курбонлик суйишда бошканинг ёрдамидан фойдаланишга рухсат бор. Иккиси суйиб булиши билан узиникини кайтариб олади. Агар гуштни еб куйган булсалар, бир-бирларининг хакларини халол килишади.
Гасб килинган куйни курбонлик килса утади. Вадийъага куйилганни килса, утмайди. Иккиси хам эгасига тулаб беради.
Имом Зуфар ва колган уч мазхабнинг имомлари гасб килинган куйнинг кабул булмаслигини айтганлар.
Агар курбонликка аталган хайвон кочиб кетиб, урнига бошкаси олинган булса, кейин аввалгиси хам топилиб колса, иккисини хам суйилади.
Курбонлик килинадиган хайвонлар мол, кутос, туя, куй ва эчкилардан иборатдир. Бу хайвонларнинг эркаги хам, ургочиси хам, бичилгани хам, бичилмагани хам курбонлик килинса, булаверади. Бошка хайвонларни курбонлик килиб булмайди.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари