Главная / Маданият / Йул одоблари

Йул одоблари

yul-odoblariЙул жамият аъзоларининг бир-бирлари билан богланишлари, муносабат урнатишлари, мунтазам алокаларни жорий этишлари воситасидир. Кишилар йуллар оркали уйдан уйга, махалладан махаллага, бир юртдан иккинчисига бориб-келишади. Инсонлар йуллар воситасида хаётлари учун керак булган юкларини ташийдилар. Ибтидоий жамият давридан бошлаб, хозиргача йуллар ижтимоий-иктисодий хаётда мухим урин эгаллаб келган. Йулларнинг инсоний жамият учун катта ахамиятга эга омил эканини улар хакида Куръони каримда бир неча ояти карималар нозил булганидан хам билиб олиш кийин эмас.

Аллох таоло Анбиё сурасида мархамат килади:

«Ерда уларни тебратмаслиги учун тоглар килдик ва шоядки, тугри йул топсалар, деб унда даралар, йуллар килдик» (31-оят).

Бу оятдан тоглар ер мувозанатини саклаб туриш вазифасини уташини, тоглар орасидаги даралар, ер юзидаги йуллар хам Аллох томонидан бандаларга яратиб берилган кулайликлар эканини билиб оламиз.

Аллох таолонинг Уз бандаларига ер юзида йуллар килиш фикрини, амалини беришининг узи бандалар учун улкан неъматдир. Бу неъматнинг кадрини билиш учун ер юзини йуллардан холи холда тасаввур килиб куришнинг узи кифоя. Хусусан, биз яшаб турган даврга келиб, йулларнинг инсоният хаётидаги ахамияти ва кадри яна хам усди. Хаётнинг барча сохасида тараккиёт, осонлик, кулайлик учун йуллар ута зарур омилга айланиб колди. Шунинг учун хам Исломда йуллар масаласига узига яраша алохида эътибор каратилган. Йулга ва йул хизматларига оид узига хос конун-коидалар, одоб-ахлоклар жорий килинган.

Йул купчиликка хизмат киладиган тармоклардан биридир. Ундан барча баробар фойдаланади. Йулда инсон хам, хайвон хам, турли наклиёт воситалари хам юради. Шунинг учун хам йул алохида эътиборга сазовор тармок хисобланади. Демак, бу тармокка оид коида ва одобларни урганиб, уларга амал килиш юксак маданият, катта одоб хисобланади. Фикх, хадис ва одоб китобларимизда йул хакки ва одоблари хакида жуда гузал маълумотлар такдим этилгани бизларнинг накадар саодатли уммат эканимиздандир. Куйидаги сатрларда Аллох таолодан ёрдам сураган холда мазкур одоблардан баъзиларини эътиборингизга такдим этамиз:

Йулга яхши ният билан, керакли дуоларни укиб чикиш.

Яхши ният – ярим мол. Мусулмон киши доимо яхши ниятли булади. Бинобарин, йулга чикканда хам яхши ният билан чикади. Ривоятларда келган йулга чикиш олдидан укиладиган дуоларда хам айнан яхши ният ифода килинган.

Йулнинг унг тарафида юриб, унг тарафида тухташ.

Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг барча нарсаларни унг тарафдан бошлашлари куп ривоятларда келган. Уламоларимиз: «Йулнинг унг тарафидан юриш мустахабдир», деганлар.

Йулда юришда тавозели булиш.

Йул одамлар бир-бирлари билан учрашадиган ва улар куп катнайдиган жойдир. Бундай жойларда шайтон одам боласини васвасага солиши хам мумкин. У лаънати баъзи одамларнинг кунглига: «Шунча одамнинг ичида энг афзали сенсан, шакли-шамойилинг, кадди-коматинг, мансабинг, бойлигинг хамманикидан устун», дея игво килиши турган гап. Шайтоннинг бу каби игвосига учган айрим кишилар кибру хавога берилиб, тавозени унутишлари мумкин. Шунинг учун йулда юрган одам куйидаги оятни эслаши ва унга амал килган холда Аллох таолонинг солих бандаларидан булишга харакат килиши лозим

Мусулмон киши йулда викор билан, уртача юриши ва овозини баланд кутармаслиги одобдандир.

Йулда юриб бораётган мусулмон кишининг барчага табассум билан бокиши одобдандир.

Йулда кетаётган мусулмон киши Аллох таолонинг зикрини мунтазам килиб бориши йул одобларидандир

Йулда кетаётган мусулмон одам уз зиммасида йул хаккини адо этиш бурчи борлигини зинхор унутмаслиги керак.

Мусулмон инсон йулда эканида номахрамларга куз тикмаслиги, ношаръий нарсаларга назар солмаслиги керак.

Агар беихтиёр мазкур нарсаларга кузи тушиб колса хам, дархол бошка тарафга караши ва узини курмаганга олиши зарур.

Мусулмон одам хамма жойда, жумладан, йулда хам хеч кимга озор бермаслиги матлуб.

Албатта, бундан факат бировни ушлаб олиб уриш ёки сукишгина тушунилмайди. Балки йуловчиларга озор берадиган барча нарсалар ирода килинади.

Мисол учун, куйидагиларни келтиришимиз мумкин:

Йулга уни ифлос килувчи чикиндилар, пучоклар, тамаки колдиклари, турли когозлар ва шуларга ухшаш нарсаларни ташламаслик.

Бир суз билан айтганда, йулни ифлос килмаслик. Зотан, бизнинг динимиз таълимотида «поклик иймондан» экани катъий таъкидланган.

Мусулмон инсон йулга казои хожат килинишига ва бавл килинишига мутлако йул куймайди.

Чунки бундай килиш ута беодоблик булгани учун динимиз йулларга бавл килиш ва хожат ушатишдан кайтаради.

Мусулмон киши одамларга зарар етказадиган ва озор берадиган нарсаларни йулда узи билан олиб юрмайди.

Бундан инсоннинг баданига, кийимига, соглигига ва мол-мулкига зарар етказадиган нарсалар кузда тутилган. Мисол учун, турли тиги бор нарсалар, куроллар, кийимга тегса, йиртадиган ёки ифлос киладиган нарсалар, итга ухшаш одамни куркитувчи, бадбуй нарсалар каби хавони бузувчи нарсаларни йулда олиб юриш одобдан эмас.

Йул одобларидан бири ёрдамга мухтож йуловчиларга ёрдам беришдир.

Йул тасодифларга тула, баъзи йуловчилар бошкаларнинг ёрдамига мухтож булиб колишади. Мана шундай вазиятларнинг устидан чикиб колган кишилар, агар эхтиёжи бор одамнинг узи ёрдам сурамаса хам, ёрдам беришга шошилишлари керак.

Йул одобларининг энг мухимларидан бири йул ва унинг ёрдамчи тармокларидан тугри фойдаланиш ва бунда уз фойдасига суиистеъмол килмаслик.

Йул хакларидан бири йуловчилар билан саломлашишдир.

Хусусан, салом берганларга алик олишдир. Зотан, Исломда таниган ва танимаган хар бир киши билан саломлашишга катта эътибор берилгани хаммага маълум.

Йул хакларидан яна бири кишиларни яхшиликка чакириб, ёмонликдан кайтаришдир.

Бу иш доимо килиниши лозим булган ишлардан эканини яхши биламиз. Жумладан, йулда жамият аъзоларини яхшиликка чакириб, ёмонликдан кайтаришга эхтиёж жуда хам кучли булади.

Йул хакларидан бири адашган йуловчига йул курсатишдир.

Йулда борадиган жойини топа олмай, ёрдамга мухтож булиб юрган кишилар тез-тез учраб туради. Уларга йул курсатиб куйиш бошкаларнинг бурчидир

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари