Главная / Маданият / Имом Бухорий рахматуллохи алайхи: Багдоддаги имтихон

Имом Бухорий рахматуллохи алайхи: Багдоддаги имтихон

imom-buhoriy«Вафийётул-аъён» ва бошка китобларда куйидагилар ёзилган: «Багдоднинг хадис сохиблари унинг келганини эшитганларида жамланишди. Юзта хадисни олиб матнлари ва санадларини алмаштиришди. Бир исноднинг матнини бошка иснодга, бир матннинг иснодини бошка матнга куйишди. Сунг ун кишига унтадан булиб беришди ва имом Бухорий хозир булганда унга айтиб беришни амр килдилар. Мажлисга вакт тайин килинди. Мазкур мажлисга Хуросон ва бошка тарафлардан келган мухаддислар хам хозир булишди.

Мажлис бошланиши билан халиги ун кишидан бири мазкур хадислардан бири хакида суради. Бухорий, буни билмайман, деди. Кейин бошка хадис хакида суради. Бухорий, буни билмайман, деди. У бирин-кетин унта хадис хакида суради. Бухорий, буни билмайман, дейишда давом этди. Мажлисда хозир булганлардан гапнинг фахмига етганлари, бу одам билиб турибди, дейишарди. Бошкалари эса, имом Бухорийга ожизлик, нуксон ва хафтафахмлик нисбатини беришар эди. Сунгра халиги ун кишидан яна бири туриб мазкур алмаштириб куйилган хадислардан бири хакида суради. Бухорий, буни билмайман, деди. Бошкаси хакида суради. Бухорий, буни билмайман, деди. Бошкаси хакида суради. Бухорий, буни билмайман, деди. У бирин-кетин унта хадис хакида суради. Бухорий, буни билмайман, дейишда давом этди. Кейин учинчи, туртинчи булиб, ун кишининг хаммаси узларининг алмаштирилган хадислари хакида сурадилар. Бухорий, буни билмайман, дейишдан бошкани зиёда килмади. Бухорий уларнинг саволи тамом булганини билганидан кейин биринчи одамга караб: «Аммо сенинг биринчи хадисинг бундай, иккинчи хадисинг бундай, учинчиси, туртинчиси…» деб унтанинг барчасини айтиб берди.

Хар бир матнни уз иснодига, иснодни уз матнига тугри холда куйиб чикди. Бошкалар ила хам шундай килди. Барча матнларни уз иснодига, иснодларни уз матнига куйиб чикди. Бас, одамлар унинг хифзига тан бердилар ва фазлини эътироф килдилар».

Али ибн Хусайн ибн Осим Пойкандий айтади:

Хузуримизга Мухаммад ибн Исмоил келди. Унинг хузурида жамландик. Унинг сухбатидан машойихлардан хеч ким четда колмас эди. Биз унинг олдида баъзи нарсаларни эсладик. Сохибларимиздан бири:

«Мен Исхок ибн Рохавайхнинг «Мен китобимдаги етмиш минг хадисга назар соламан» деганини эшитганман»,–деди.

Шунда Мухаммад ибн Исмоил:

«Шундан хам ажабланасанми?! Ушбу замонда уз китобидаги икки юз минг хадисга назар соладиганлар бор»,–деди узига шама килиб».

Имом Бухорий бир марта: «Мен юз мингта сахих ва икки юз мингта сахих булмаган хадисни ёддан биламан»,–деди.

Абдуллох ибн Абдуррохман Самаркандий:

«Мен уламоларни Харамайни, Хижоз, Шом ва Ирокда куп курганман. Уларнинг ичида Мухаммад ибн Исмоил Бухорийдек жамловчисини курганим йук», дейди.

 Имом Бухорий хадисларни курук ёд олиш билангина эмас, балки уларни яхши билиши ила шухрат козонган эдилар.

Абу Али Солих ибн Мухаммад Асадийдан Бухорий, Абу Заръа ва Абдуллох ибн Абдуррохман хакида суралганда, «Уларнинг ичида хадисни энг яхши биладигани Мухаммад ибн Исмоилдир. Мен ундан кура фахми зуррок хуросонликни курмадим», деб жавоб берган.

Икки юз кирк еттинчи йили Мухаммад ибн Идрис Розий уз шерикларига: «Хузурингизга Хуросондан бир киши келади. У ердан ундан кура хофизаси кучлирок одам чикмаган ва Ирокка ундан кура илмлирок одам келмаган»,– деди. Ушандан бир неча ой кейин хузурларига Мухаммад ибн Исмоил келди.

Иброхим Хаввос айтади:

«Абу Заръанинг Мухаммад ибн Исмоилнинг олдида худди ёш болага ухшаб утириб, хадиснинг иллати хакида сураётганини курдим».

Имом Бухорий айтадилар:

«Мухаммад ибн Салом менга: «Китобларимга назар солиб, хатоларини белгилаб бер. Токи кейин уларни ривоят килмай»,–деди. Айтганини килиб бердим».

Мухаммад ибн Салом Мухаммад ибн Исмоил яхши деган хадисни «йигит рози булди» деб, заиф хадисларни «йигит рози булмади» деб белгилаб куйган эди.

Баъзи шериклари «Бу йигит ким?» деб сураганда, у: «Мисли йук киши, Мухаммад ибн Исмоил», деб жавоб берарди.

Абу Хомид Аъмаший айтади:

«Мухаммад ибн Исмоил Бухорийни Абу Усмон Саъид ибн Марвоннинг жанозасида курдим. Мухаммад ибн Яхё ундан исмлар, кунялар ва хадиснинг иллатлари хакида сурар эди. У саволларга Мухаммад ибн Исмоил укдек тез, «Кул хуваллоху ахад»ни укигандек жавоб берар эди».

«Тарихи Багдод» китобида куйидагилар келтирилади:

«Уни Ражо ибн Муражжий Марвазий зиёрат килганда Бухорийдан Айюбнинг хадисларидан суради. Абу Абдуллох жавоб берди. Хаттоки Ражо савол сурашдан тухтади ва Абу Абдуллохга: «Зикр килмаган нарсамиз колдими?»–деди.

Абу Абдуллох Мухаммад ибн Исмоил хадис айта бошлади. Ражо: «Буни ким ривоят килган?»–дерди. Абу Абдуллох унинг иснодини келтирарди. Унтадан куп хадисни айтгандан кейин Ражода шиддатли узгариш пайдо булди. Абу Абдуллох унинг юзига назар солиб узгаришни сезди ва гапни тухтатди.

Ражо чикиб кетгандан кейин Абу Абдуллох:

«Мен унга айтганимдан бир неча марта купини айтмокчи эдим. Аммо унга бир нарса булиб колмасин, деб гапдан тухтадим»,–деди».

«Тарихи Багдод» китобида келтирилади:

«Бир киши Бухорийдан:

«Ёдлаш кобилиятига дори борми?»–деб суради.

«Билмайман»,–деди у ва суровчига караб: «Ёдлаш учун кишига илмга чанкоклик ва доимий изланишдан кура манфаатлирок нарсани билмайман»,–деди.

Имом Бухорий:

«Менда иснодини билмайдиган хадис йук. Тарихдаги хар бир исмнинг менда киссаси бор», дерди.

Бир куни Бухорий Найсабурда Исхок ибн Рохавайхнинг мажлисида хозир булди. Исхок Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг хадисларидан бир хадисни зикр килди. Унда Набий соллаллоху алайхи васалламнинг сахобасидан кейин Ато Кайхароний зикр килинган эди. Бас, Исхок:

«Эй, Абу Абдуллох! Кайхарон нима?» – деди.

«Ямандаги бир кишлок. Муовия ибн Абу Суфён Набий соллаллоху алайхи васалламнинг сахобаларидан шу кишини Яманга юборган ва ундан Ато иккита хадис эшитган эди»,– деди Бухорий.

«Эй, Абу Абдуллох! Худди кавмнинг орасида булгандексан-а!»–деди Исхок.

 Абу Ийсо Термизий айтади:

«Ирокда хам, Хуросонда хам иллатлар маъноси, тарих ва иснодларни билишда Мухаммад ибн Исмоилдек бирор кишини курмадим».

«Ал-адаб ал-муфрад» китобидан

Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари