Главная / Маданият / Икки ийд намози

Икки ийд намози

namazФитр куни таом ейиш, мисвок ва гусл килиш, хушбуй суртиш ва энг яхши кийимларини кийиш ва садакаи фитрини бериш мандубдир. Сунгра намозгохга чикади. Намозгохда ийд намозидан олдин нафл укимайди. Ийд намозининг вожиблик ва адо этиш шартлари худди жуманинг шартлари кабидир. Факат хутба бундан мустасно. Ийд намозининг вакти куёш кутарилгандан то заволгача. Санодан кейин уч марта такбир айтади. Иккинчи ракъатда кироатдан кейин такбир айтади. Узр булса, эртасига укийди. Уни имом укиганидан кейин хеч ким казосини укимайди.

Ал-Азхо худди фитр кабидир. Лекин намозни укигунича таом ва шаробдан узини тиймоги мандубдир.
Йулда овоз чикариб такбир айтади. Узрли ёки узрсиз уч кунгача укиса булади.
Хутбасида такбири ташрик ва курбонлик хакида таълим берилади. Сунгра садакаи фитр хакида таълим берилади.
Арафа куни Арафотда тупланганларга ухшаб тупланиш мандуб эмас.
«Аллоху акбар! Аллоху акбар! Лаа илаха иллаллоху! Валлоху акбар! Аллоху акбар! Ва лиллахил хамд»ни айтмоги вожиб.
Бу такбирни айтиш арафа кунининг Бомдодидан бошлаб ийднинг Асригача мустахаб жамоат ила адо этилган хар фарзнинг ортидан мисрда муким булган киши учун, эркакка иктидо килган аёл ва мукимга иктидо килган мусофир учун вожибдир.
Имом Абу Юсуф ва Мухаммадлар ташрик кунларининг охирги Асригача деганлар ва шунга амал килинади. Агар имом тарк килса хам, муктадий уни тарк килмайди.
«Ийд» сузи кайтиш маъносини билдиради. Байрамлар кайта-кайта келгани учун ийд деб номланган. Энг мухими икки ийд кунлари Аллох таолонинг куплаб хайру баракаси мумин-мусулмонларга кайта келади.
Ханафий мазхабида ийд намозларини вожиб, дейилган.
Бу намозни Ханбалий мазхаби фарзи кифоя, Моликий ва Шофеъий мазхаблари суннат, дейдилар.
Ийди Фитр рамазон рузасининг тамом булгани муносабати ила хурсандчилик ва шукрни изхор килиш учун шариатга киритилган байрамдир.
Ийди курбон эса Хаж ибодатларининг тамом булгани муносабати ила ва Аллохнинг йулида хар кандай курбон беришга тайёрликни изхор килиш учун шариатга киритилган байрамдир.
Аллох таоло «Кавсар» сурасида: «Албатта, Биз Сенга Касварни бердик. Бас, Роббинг учун намоз уки ва курбонлик суй», деган.(1-2 оятлар)
Анас розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам Мадинага келганларида улар икки кунда уйнашар эдилар.
«Бу иккови кун, кандок кун?» деб сурадилар.
«Жохилиятда уйнайдиган кунимиз эди», дедилар.
Шунда Расулуллохи саллоху алайхи васаллам: «Албатта, Аллох сизларга у иккиси урнига улардан кура яхши, ал-Азхо куни ва Фитр кунини берди», дедилар». Сунан эгалари ривоят килган.
Энди «Мухтасари Викоя»да келган матнни шархлашга утайлик.
Фитр куни таом ейиш, мисвок ва гусл килиш, хушбуй суртиш ва энг яхши кийимларини кийиш ва садакаи фитрини бериш мандубдир.
Юкоридаги жумлада ийди фитрга чикишдан олдин килинадиган амаллар хакида суз бормокда.
Улар куйидагилардан иборат;
1. Таом ейиш.
Анас розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам Фитр куни бир неча хурмо емасдан туриб чикмас эдилар. Ток ер эдилар». Бухорий ва Термизий ривоят килган.
Бошка бир ривоятда: «Фитр куни таом емасдан олдин чикмас эдилар. ал-Азхо куни намозни укиб булмагунунча емас эдилар», дейилган.
2. Мисвок.
Хар бир намоз учун мисвок килиш маргуб булганидек йиди фитрдан олдин хам мисвок килиш маргубдир.
3. Гусл килиш.
Фоких ибн Саъдон розияллоху анхудан ривоят килинади: «Расулуллох саллоллоху алайхи васаллам фитр, ал-азхо ва арафа кунлари гусл килар эдилар». Имом Ибн Можа ривоят килган.
4. Хушбуй суртиш.
Кишилар куп тупланадиган жойларга хушбуй нарса суртиб бориш мандуб булгани учун ийд куни хушбуй суртилади.
5. Энг яхши кийимларини кийиш.
Имом Ибн Можа Ибн Аббос розияллоху анхудан ривоят килади: «Набий саллоллоху алайхи васаллам икки ийдда хибара чопон кияр эдилар».
«Хибара» Яманнинг машхур кийими.
Пайгамбар саллоллоху алайхи васаллам жума ва ийд учун алохида яхши кийим кийишлари маълум ва машхур.
6. Садакаи фитрини бериш.
Ибн Аббос розияллоху анхудан ривоят килинади: «Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам фитр Закотини рузадор учун бехуда гап-суз ва харакатлардан покланиш ва мискинлар учун таомланиш булсин учун фарз килдилар. Ким уни намоздан олдин адо килса, у макбул Закот булур. Ким уни намоздан кейин адо килса, садакалардан бир садака булур». Абу Довуд, Ибн Можа ва ал-Хоким ривоят килган ва «сахих», деган.
Садакаи фитрни ийддан бир неча кун олдин берса хам булади.
Ийд намозига чикишдан олдин килинадиган амалларнинг «Мухтасар»да зикр килинмаганлари хам бор.
7. Икки ийд кечаларини ибодат ила утказиш.
Бунда кечанинг хаммасини ёки охирги учдан бирини зикр, намоз, тиловати Куръон, такбир, тасбих, истигфор билан утказилади.
Расулуллох саллоллоху алайхи васаллам: «Ким Фитр кечасини ва ал-Азхо кечасини савоб умидида бедор утказса, калблар уладиган кунда унинг калби улмас», дедилар». Имом Табароний Убода ибн Сомитдан ривоят килган.
Икки ийд кечасида дуо мустажобдир. Шунинг учун эртага ийд деган кечада куп дуо килишга харакатда булиш зарур.
8. Муктадий кишилар ийд намозига эртарок, пиёда, викор билан, такбир айтган холларида борадилар. Намозга канча куп интизор булинса, савоби шунча куп булади.
Имом Термизий килган ривоятда хазрати Али розияллоху анху: «Ийдга пиёда чикиш суннатдир», деганлар.
Имом ийдга намозга етиб борадиган булиб чикиши суннатдир. Расулуллох саллоллоху алайхи васаллам доимо шундок килганлар.
9. Ахли аёлга кенгчилик ва серобчиликка шароит яратиш. Нафл садакадаларни имконига караб одатдагидан купрок килиш.
10. Куринган хар бир мусулмонга хурсандчилик ва шодлик изхор килиш. Якин кишиларни, ёру дуст ва ахбобларни зиёрат килиш.
Сунгра намозгохга чикади.
Абу Умайр ибн Анас розияллоху анхудан у киши Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг сахобаларидан булмиш амакиларидан биридан ривоят килинади: «Бир гурух отлик кишилар Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг хузурига келиб кеча хилолни курганлари хакида гувохлик бердилар. Бас, у Зот одамларга огизларини очишни ва эрталаб намозгохга боришни амр килдилар». Абу Довуд, Насаий, Ахмад ривоят килган.
Расулуллох саллоллоху алайхи васаллам ва рошид халифалар ийд намозларини намозгохда укиганлари хакида ривоятлар куп. Оддий масжидда укиса хам булаверади.
Намозгохда ийд намозидан олдин нафл укимайди.
Чунки Пайгамбар саллоллоху алайхи васаллам шундок килганлар.
Ибн Аббос розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам Фитр куни чикиб икки ракъат (ийд) намоз укидилар. Улардан олдин хам, кейин хам намоз укимадилар». Бешовлари ривоят килган.
Ийд намозининг вожиблик ва адо этиш шартлари худди жуманинг шартлари кабидир. Факат хутба бундан мустасно.
Хутба жуманинг адо килиниши учун шартдир. Икки ийдда бу шарт йук. Шунинг учун хам ийднинг хутбаси намоздан кейин булади.
Ибн Умар розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам, Абу Бакр ва Умар икки ийд намозини хутбадан олдин укир эдилар».
Ийд намозининг вакти куёш кутарилгандан то заволгача.
Куёш бир ёки икки найза буйи кутарилгандан кейин ийд намози укиса булади. Куёш кутарилаётган вактда намоз укиш ман килинган.
Абдуллох ибн Буср розияллоху анхудан ривоят килинади: «Биз бу вактда фориг булган булар эдик», деди. Бу тасбих вактида эди».
Бухорий ривоят килган.
Абу Довуднинг лафзида: «Абдуллох ибн Буср – Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг сахобаси – одамлар билан ийд куни чикди ва имомнинг кеч колганини инкор килиб: «Бу соатда биз (намоздан) фориг булган булар эдик», деди. Ушанда тасбих вакти эди», дейилган.
Уламолар ушбу ривоятдаги «тасбих вакти»дан мурод чошгох намози вакти, деганлар. Шунга биноан Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламнинг вактларида чошгохдан олдин ийд намозини укиб булинган булади.
Заволдан кейин ийд намози укиб булмаслигига куйидаги ривоят далил.
Абу Умайр ибн Анас розияллоху анхудан у киши Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг сахобаларидан булмиш амакиларидан биридан ривоят килинади: «Бир гурух отлик кишилар Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг хузурига келиб кеча хилолни курганлари хакида гувохлик бердилар. Бас, у Зот одамларга огизларини очишни ва эрталаб намозгохга боришни амр килдилар». Абу Довуд, Насаий, Ахмад ривоят килган.
Бошка бир ривоятда эса заволдан кейин келдилар, дейилган. Шунинг учун заволдан кейин гувохлик берилса, ийд намози эртаси кунга колдирилади, дейилган. Ушбу хадисга хамма мазхаблар бир хил амал килишади.
Санодан кейин уч марта такбир айтади. Иккинчи ракъатда кироатдан кейин такбир айтади.
Бу икки жумлада одатда одамлар куп адашадиган хукмлар зикр килинган. Бошка тарафлари оддий намозларга ухшаш булганидан ийд намозини батафсил васф килинмаган.
Биз шу жойда Ханафий мазхаби буйича ийд намози кандок укилиши тула васф килинса фойдадан холи булмаса керак.
Аввал намоз бошланишини, сафларни ростлаш кераклигини эълон килинади. Кейин ийд намозини укиш ният килинади. Сунгра эхром такбири айтилиб кулок кокилади. Кул боглаб, киндик остига куйилади. Имом хам, кавм хам «Субханакаллохумма»ни укийдилар. Кейин имом билан кавм уч марта такбир айтадилар. Хар такбирда кул кулокнинг юмшок жойигача кутарилиб, сунг ёнга туширилади. Бу такбирларни зиёда такбирлар деб айтилади. Хар такбирдан кейин уч марта тасбих айтгунча муддат турилади. Кейин икки кул богланиб киндик остига куйилади. Сунгра имом ичида аъузубиллох ва бисмиллохни айтиб, «Фотиха» сурасини ва зам сурани овоз чикариб укийди. Зам сура «Аъло» сураси булиши мандубдир. Кейин рукуъ ва сужуд килиниб иккинчи ракъатга турилади.
Иккинчи ракъатда хам имом овоз чикариб, «Фотиха» сураси билан зам сура укийди. Зам сура «Гошия» сураси булмоги мандубдир. Кироатдан кейин имом ва кавмлар уч марта зиёда такбирларни аввалгидек килиб, кулларини кутариб, орасида уч марта тасбих айтилгунча муддат туриб, айтадилар. Кейин яна бир такбир айтиб рукуъга кетилади ва намоз охиригача укилади. Салом берилади.
Узр булса эртасига укийди.
Мисол учун, булут туфайли хилолни куриб булмади. Кейин бошкалар заволдан кейин хилолни курганлари хакида гувохлик бердилар. Бу хакидаги хадис якиндагина утди.
Уни имом укиганидан кейин хеч ким казосини укимайди.
Ийд намози казо килинмайди.
Ал-Азхо худди фитр кабидир.
Яъни икки ракъатлигида хам, такбирларида хам ва бошка нарсаларидан хам.
Умар розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васалламнинг тилларидан собит булганки, ал-Азхо намози икки ракъатдир. Фитр намози икки ракъатдир. Мусофирнинг намози икки ракъатдир. Жума намози икки ракъатдир. Тамомдир, каср эмасдир». Насаий, Ибн Можа ва Байхакий ривоят килган.
Лекин намозни укигунича таом ва шаробдан узини тиймоги мандубдир.
Анас розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам Фитр куни бир неча хурмо емасдан туриб чикмас эдилар. Ток ер эдилар». Бухорий ва Термизий ривоят килган.
Бошка бир ривоятда: «Фитр куни таом емасдан олдин чикмас эдилар. ал-Азхо куни намозни укиб булмагунунча емас эдилар», дейилган.
Курбон ийдида хеч нарса емасдан намозга чикилади. Уша куни биринчи таом учун хар ким узи киладиган курбонликнинг гуштидан еса, яхши булади.
Йулда овоз чикариб такбир айтади.
Уйдан масжидга етиб боргунча босиб утиладиган йулда овоз чикариб такбир айтиб борилади.
Ийдга бир йул билан бориб бошка йул билан кайтиш мустахабдир. Пайгамбар саллоллоху алайхи васаллам шундок килар эдилар.
Абу Хурайра розияллоху анхудан ривоят килинади: «Пайгамбар соллаллоху алайхи васаллам ийд куни бир йул ила чиксалар, бошкаси ила кайтар эдилар». Термизий, Абу Довуд ва Бухорийлар ривоят килган.
Узрли ёки узрсиз уч кунгача укиса булади.
Курбон байрами кунлари уч кун шу кунларда ийд намозини укиса булади. Аммо ийд намозини кечга колдириш гунох булади.
Хутбасида такбири ташрик ва курбонлик хакида таълим берилади.
Имом ал-Азхо ийдидаги хутбасида такбири ташрикни качон ва кандок атилиши хакида хамда курбонликка оид хукмларни намозхонларга таълим берилади.
Сунгра садакаи фитр хакида таълим берилади.
Агар ийд руза байрами булса, уша ийдга англатиб кишиларга хутбада таълим берилади.
Арафа куни Арафотда тупланганларга ухшаб тупланиш мандуб эмас.
Арафотда жамланиш уша ерга хос ибодатдир. У ибодатни Арафотдан бошка ерда адо этиб булмайди.
«Аллоху акбар! Аллоху акбар! Лаа илаха иллаллоху! Валлоху акбар! Аллоху акбар! Ва лиллахил хамд»ни айтмоги вожиб.
Яъни ушбу такбир сийгасини бир марта айтиш вожиб. Ортикча айтиш мустахаб ва савоб.
Аллох таоло «Бакара» сурасида: «Аллохни санокли кунларда эсланг», деган. (203-оят)
Ушбу оятда Аллох таоло санокли кунларда, яъни ташрик кунларида Узини эслашга, зикр килишга буюрмокда.
Икрима розияллоху анхудан ривоят килинадики: «Санокли кунларда Аллохни эсланг», дегани ташрик кунларида фарз намозларидан кейин, «Аллоху акбар», «Аллоху акбар», деб такбир айтинг, деганидир».
Бу такбирни айтиш арафа кунининг Бомдодидан бошлаб ийднинг Асригача мустахаб жамоат ила адо этилган хар фарзнинг ортидан мисрда муким булган кишига, эркакка иктидо килган аёл ва мукимга иктидо килган мусофир учун вожибдир.
Имом Абу Юсуф ва Мухаммадлар ташрик кунларининг охирги Асригача деганлар ва шунга амал килинади.
Агар имом тарк килса хам, муктадий уни тарк килмайди.
Мазкур такбирни бевосита фарз намозидан кейин айтилади. Орага намозни бузадиган амаллар тушмаслиги керак.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари