Главная / Маданият / Хаж ибодати шарафли имтихон экан…

Хаж ибодати шарафли имтихон экан…

hajАввалам бор, яратганга минг карра шукрлар булсинки, биз дунёвий илмлар вакиллари хам уз рисола ва маколаларимизни айнан Узининг номи билан бошлаш шарафига эга булдик. Бу бахоси йук мустакиллигимизнинг лаззатли мевасидир. Кундан кунга уз кадди-бастини ва шу билан бирга асрлар оша куз корачигидай асраб келган кадриятларини тиклаб келаётган навкирон Ватанимиз чиндан хам соат сайин узлигини топмокда, покланмокда. Хаётимизнинг барча жабхаларида узликни англаш, уз кадр-кийматини билиш, миллий урф-одатларни саклаш, дунёвий ва диний илмларга узгача мехр билан караш ва уларни бир-бирига карама-карши куйиш эмас, балки улар бир-бирларини тулдириши масалаларини тушуниб етиш энг мухим, долзарб масалалардан бирига айланиб бормокда. Бунга хаётий далил сифатида мамлакатимиздан хар йилги мукаддас хаж сафарига бораётган фукароларимиз орасида зиёлилар сонининг ортиб бораётганлиги кувонч билан курсатишимиз мумкин. Ахир, якин утмишда биз – муаллиму шифокорлар, доценту профессорлар хаж сафарига бориш у ёкда турсин, жанозаларга якин йулолмас эдик-ку?!

Куркув, хадик доимо бу борада бизга хамрох эди. Буларни эсдан чикариб буладими? Мана, ун беш йилдирки, узимизнинг ота-боболаримиздан колган пок йулимизни кайтадан тикламокдамиз. Менинг наздимда,покланиш, тозариш, аввало, биз – зиёли, укимишли, фозил одамлар учун фарз саналади. Бундай одамлар бор пок мамлакат келажагининг буюк булиши табиий.
Ушбу хакикатга амал килган холда камина Аллох инояти билан бошкалар катори бу йилги хаж ибодатларини бажариш шарафига муяссар булдим. Бу мукаддас сафардан бекиёс таассуротлар билан кайтдим. Ушбу таассуротларни ёзиш ва кенг жамоатчилик билан уртоклашиш нияти хаж сафарининг биринчи кунларидаёк калбимдан утган эди. Дарвоке, хажга борувчилар учун озмунча кулланма ва курсатмалар булишига карамасдан биз, хаж килувчилар, умуман жамоатчилигимиз хали куп нарсалардан бехабар эканмиз. Чунки ким табиб – бошидан утказган табиб. Уз бошингиздан утказганингизда хаж ибодатининг накадар шарафли, масъулиятли ва машаккатли ибодат эканлигини хис этар экансиз. Шу боисдан мен узим бошимдан кечирган, узим хис килган туйгу ва таассуротларимни сиз билан уртоклашмокчиман. Маълумки, мен немис тили буйича мутахассис-профессорман. Диний илмга деярли эга эмасман. Лекин исломий оила мухитида вояга етганман. Шу боисдан айрим фикр-мулохазаларим кимларгадир гализрок куринар, ёкмас, бунинг учун аввалдан узр сурайман. Буларнинг бариси менинг шахсий фикрларим, холос. Албатта, ушбу маколани ёзиш жараёнида Узбекистон Мусулмонлари идораси ва дин ишлари буйича кумита экспертлари гурухи томонидан такдим этилган «Хаж ибодати» (Тошкент, 2004 йил чоп этилган) рисоласидан кенг фойдаландим.

Хаж сафарига тайёрмисиз?

Ушбу саволга ижобий жавоб беришлик анча мушкул эканлигини сафаримизнинг биринчи кунларидаёк сездим. Чунки хар бир хажга борувчи шахс каёкка кетаётганлигини, кандай амалларни бажариш лозимлигини яхши билиши хаж ибодатлари учун хам рухий, хам жисмоний, хам молиявий жихатдан тайёр эканлигини чукур хис этмоги, ушбу сафарнинг оддий саёхат эмаслигини юрагидан, калбидан утказмоги даркор экан. Унинг соглиги у ердаги амалларни тулик бажариш имкониятига эгами, охиригача курби етадими ёки етмайдими?! Булар хакида хали сафарга чикмасдан олдин билмоги, чукур уйлаб курмоги зарур экан. Аччик хакикат булса хам айтмокчиманки, баъзи бир хажга борганларнинг бундай маълумотларга эга эмаслиги, хатто хажда кандай амалларни бажариш кераклигини хам билмаслиги маълум булиб колди.
Афсуски, керакли маълумотлар ё уларга етиб бормаган куринади, ёки уларнинг узлари хам бунга кизикиб курмаганлар.
Баъзиларнинг тасаввурида хаж сафари бу шайтонга тош отиш амали билангина боглик куринар экан. Баъзи бировлардан эшитган холатларни тасаввур килишарканлар, холос. Вахоланки, бу ибодатнинг жуда кенг камровли, масъулиятли, шарафли ва машаккатли эканлигини купчилик билмас экан.
Шу боисдан хаж сафарига, менимча, тайёргарлик дастлаб оиладан бошланмоги лозим.
Энг аввало, оиладаги рухий, молиявий тайёргарликдан сунг махрам масаласини жиддий хал килмок керак. Аёлларни махрамсиз хаж сафарига жунатиб булмаслиги аник гап, албатта, кекса отахонлар масаласини хам оилада бахамжихат хал килиш керак экан. Саксон-сакcон беш ёшга кирган кекса отахон, онахонларнинг узларини хаж ибодатларига якка холда жунатиш, юмшокрок килиб айтсам, дуруст эмас экан. Баъзиларнинг ибодатларни бажариш жараёнидаги хам жисмоний, хам рухий кийналганларини курганингизда калбингиз ларзага келади. Гапларим исботсиз булмаслиги учун ушбу йилдаги хаж сафаримизда содир булган холатларни айтиб утмокчиман. Баъзи бир отахонларимиз боргандан бошлаб шифохоналарда ётишди, баъзиларида рухий узгаришлар руй берди, баъзилари фарз, вожиб ва суннат ибодатларини бажара олмадилар. Аллох таоло, илло уларнинг хажларини кабул айлаган булсин.
Махалла кумита аъзолари, кишлок фукаролар йигинидаги мутасадди одамларнинг, айникса, тиббий курикдан утказаётган ташкилотларнинг бу ишга ёндашуви, масъулияти жиддий булиши керак экан.
Мен хеч хам кексаларни камситишни истамайман. Хаж улар учун утган тузум армони эканлигини юрак-юрагимдан хис этаман. Кани энди, тузум рухсат берганда улар хам ёш, навкирон чогларида хаж амалларини бажаришган булар эдилар.
Афсуски, мустакиллик уларнинг кекса пайтларида насиб этди. Мен бошка нарсани айтмокчиман, хаж сафари озмунча маблаг билан амалга ошмаслигини яхши биласиз. Баъзилари бу маблагни бутун умри давомида йигадилар. Шундай экан, хажга борувчи хажнинг барча амалларини бажариш кудратига эга булиши зарур. Амаллар тулик бажарилмаса, уларнинг хажи кабул булмайди-ку?! Демак, маблаг бекорга сарф килинган булади, бундай холатларни хажга борувчи кексаларга очик-ойдин тушунтириш керак. Шу уринда ота-боболаримизнинг олдинги замонларда азият чекиб, ойлаб кийналиб, отда, эшакда, пиёда хажга борганликларининг сабабларини англагандек булдим. Аллохнинг хузурига машаккат билан кийинчиликларни тортиб, хам жисмоний хам рухий  тайёргарликни бошдан кечирган холда борилар экан. Шунда уларнинг хаж билан боглик огир синовларни енгиши осон кечаркан.
Шунга якин кунларда булган бир сухбат ёдимга тушди. Биз хаж амалларини бажариб, Минодан узимиз ётган мехмонхонага кайтдик. Мехмонхона рупарасидаги дукондор араб билан дустлашиб колган эдим. Мен автобусдан тушишим билан у кучок очиб: «Мухтор, Кабул, Кабул», – деб кутлади. Шунда мен унга: «Хаж машаккатли ибодат» ,– дедим. У кулларини тиззасига уриб: «Ха, бу огир ибодат, бу ибодатни бажариш учун кадимдан Мадинаи мунавварадан аввало кучли навкирон ёшлар келарди. Улар узига тук, маблаги куп одамлар эди. Мискинлар келмас, келганлари хаж огирликларини кутара олмас эди», деди. Албатта, катта жисмоний-рухий жихатдан узгариш, тозаланиш жараёнларини бошидан кечираётган инсон яхши овкатланмоги зарур. Бунинг учун унинг етарли маблаги булиши керак. Кувайт, Омон каби мамлакатлардан хажга келганларнинг навкирон йигитлар ёки жувонлардан иборатлигини курдим. Яхши, кучли овкатлар билан овкатланган шахсларнинг рухий ибодатларини тулик бажаришда бардам булишлигини сездик. Шу боисдан сафарга отланаётган хамюртларимизга фаслларни инобатга олиб узлари билан нималарни олиб борсалар маъкул булишини тушунтиришимиз керак. Куп кексаларимизни узимизнинг кулбола ковурдогимиз, каттик нонимиз бардам ушлаб турди. Бу билан у ерда гушт, нон йук, деган хулоса чикмаслиги керак. Улар етарли даражада, лекин урганиб колган организм узи истаган нарсасини талаб килар экан. Юртимизда яхши ноз-неъматларни истеъмол килиб юрган хамюртларимизнинг организмларига бошка юрт таомлари, субтропик иклимига хос булган мева-чеваларнинг бирданига хазм булмаслигининг гувохи булдик.
Тайёргарлик вактида яна бир масалага жиддий эътибор берилса, яхши буларди. Бу – гурух элликбошиларини танлаш масаласи. Сафаримиз давомида узининг диний ва дунёвий билимлари, хушмуомаласи, ширинсуханлиги ва ташкилотчилиги билан алохида ажралиб турган элликбошилар хам булди. Лекин бу гапларни купчилик элликбошиларга нисбатан айтиб булмайди. Бундайларни билимлари саёз, сузлари купол эди. Гуё улар сизни уз пуллари хисобига хажга олиб боргандай муомалада булишди.
Гурух аъзоларини ташкилий равишда зиёрат килишга олиб боришда улар пассивлик курсатдилар. Купрок уз ишлари билан банд булишди. Туркия, Индонезия, Малайзия каби мамлакатлардан келган хожиларнинг чиройли, тартибли, бир жон булиб, уз байроклари остида Каъбадаги ибодатини куриб кувонасан киши. Аёлларини занжир булиб куриклаб, хеч бир номахрамни ёнига йулатмай, гузал ибодат килишди улар. Бизнинг беш мингта хамюртларимизнинг шундай тартибда ибодат килишини кандай орзу килганимни билсангиз эди?!! Афсус, бизлар хаммамиз уз холимизча ибодат килдик.
Биз хам бошка мамлакатлардан келганлар сингари Узбекистон байрогини бошимиз узра баланд кутариб юргимиз келди. Лекин нимагадир бу нарса эътибордан четда колиб кетибди. Хаж сафари олдидан шахар ва туманларда ташкил килинган кувончли кузатув маросимлари ва кайтиб келганимиздаги аэропортлардаги хожиларга курсатилаётган эътибор, тукин дастурхонлар ёзиб, очик чехра билан кутиб олишлар бизнинг бошимизни осмонга етказди-ку!

Мадинаи мунаввара зиёрати

Тошкент аэропортидан кутарилган улкан «Боинг» самолётимизнинг мукаддас Мадинаи мунавварага кунаётгани хакидаги хабар барчамизни кандайдир бошкача бир безовта, кувончли холатга тушириб куйди. Ахир, Мадинаи мунаввара Ислом оламининг икки Мукаддас шахарларидан бири-да. Расулуллох соллаллоху алайхи васалламнинг Равзалари жойлашганган шахар. Зиёрат килиниши зарур жойлар шунчалик купки, вактнинг чегараланганлиги инобатга олинса, хар бир дакикадан унумли фойдаланиш зарурлигини дилдан хис этасиз. Авваламбор, Расулуллох солаллоху алайхи васалламнинг муборак масжидларини зиёрат килишга отландик. «Куч боглаб зиёратга факат уч масжидга борса булади», деган эканлар Расулуллох  солаллоху алайхи васаллам Масжидул Харамга, Масжидул Аксога ва менинг мана бу масжидимга, менинг масжидимдаги бир намоз бундан бошкасидаги мингта намоздан яхшидир. Факат Масжидул Харамгина ундан мустасно, чунки Масжидул Харамдаги бир намоз бошка масжидлардаги юз минг намозга тенгдир. Расулуллох  солаллоху алайхи васалламнинг масжидларига боришдан олдин гусл килиб, узларимизга хушбуй нарсалардан сепиб, энг чиройли кийимларимизни кийиб олдик. Билиб-билмай килган гунохларимизга истигфор айтдик, тавба-тазарру килиб зиёратга отландик. Йулда Расулуллох  солаллоху алайхи васалламга саловат ва дуоларни куплаб айтдик. Муборак масжидга унг оёгимиз билан кирдик ва кириш билан салом бериб: «Аллохнинг номи билан Расулуллохга салот ва саломлар булсин. Эй Аллох, менга рахматинг эшикларини очгин», деб яхши дуоларни килиб Равза сари юрдик. Расулуллох  солаллоху алайхи васаллам: «Уйим билан минбарим уртасида жаннат богларидан бир бог бор», деганлар. Шунинг учун Равзада хаммамиз икки ракъат намоз укидик. Сунгра охиста, одоб билан Расулуллох  солаллоху алайхи васалламнинг кабрлари томон юрдик. Кабри тарафга юзимизни килиб туриб Расулуллох  солаллоху алайхи васалламга салом бердик: «Ассалому аълайка я Расулаллохи ва рахматиллохи ва баракатух! Ассалому аълайка йа хайро холкиллах…»

Расулуллох  солаллоху алайхи васалламга салом бериш улкан бахт ва саодат эканлигини хаммамиз яхши биламиз. Хадиси шарифда: «Бирор киши менга салом берса, албатта, Аллох менинг рухимни кайтариб беради ва мен уша одамнинг саломига алик оламан» дейилган экан. Бундан бохабар хамюртларимиз сафарларимиз олдидан Расулуллох  солаллоху алайхи васалламга «Бизларнинг номимиздан хам салом айтинглар», деб сураган эдилар. Аллохга минг карра шукрлар булсинки, кулимиздан келганича, уларнинг хам саломларини етказдик.

Сунгра Хазрати Абу Бакр Сиддикнинг  ва Хазрати Умар ибн Хаттобнинг (розияллоху анхум) кабрларига рубару булдик ва саломлар бердик. Кунглимиздаги дуоларни киблага караб ихлос билан килдик, нафл намозлари укилди, саловат ва дурудлар айтилди.
Эртасига Расулуллох  солаллоху алайхи васаллам хамиша зиёрат килган жойларига бордик. Кубо масжидини зиёрат килиш савобли ишлардан экан. Расулуллох  солаллоху алайхи васаллам: «Ким уйида тахорат килиб Кубо масжидига келиб намоз укиса, умранинг савобини олади», деган эканлар. Булардан ташкари, Мадинадаги сахобалар дафн этилган Бакиъ кабристонини, шахидлар кабристонини ва Ухуд тоги этагидаги Хазрати Хамзанинг кабрларини хам зиёрат килишга муяссар булдик. Мадинаи Мунавварада утказган соатларимизнинг жуда тез утиб кетишига карамасдан бу табаррук жой бизда бир умрлик улкан таассуротлар колдирди. Мадина шахридаги маданият, тартиб-интизом хар бир кишини узига жалб этади. Балки, маданият сузининг Мадина сузидан келиб чиккани бежиз эмасдир. Айникса, Пайгамбаримиз Равзалари зиёрати учун тартибли равишда аёллар учун махсус вактлар белгиланганлиги, бу зиёратнинг Ислом ахкомларига накадар мос эканлиги хаммамизни хайратга солди. Калбимизда бир умрга учмас таассуротлар билан сафар белгиланган куни таматтуъ хажини ният килиб ихромга кириб, Маккаи Мукаррамага йул олдик.

Маккаи мукаррама сари ихромга кириш.

Маккаи мукаррама бутун Ислом оламининг маркази, Аллохнинг уйи жойлашган табаррук шахар саналади. Шу боисдан, халкимиз бу улуг ва тенгсиз шахарни эъзозлаб уни «Маккатилло» деб атайди. Бу ерда босилган хар бир кадам улчовли ва айни пайтда шарафга лойикдир. Хаж амалларининг асосийлари Маккаи мукаррама ва унинг атрофидаги табаррук масканларда бажарилиши хам бежиз эмас, албатта. Умра ва хаж амалларининг дастлабкиси, албатта, ихромга ният билан киришликдир. Бу фарз амалларидан хисобланади. «Ихром» арабча суз булиб, лугатда «Харом килмок» маъносини англатар экан. Чунки хажда ихромга кирган шахс узига ихромдан олдин халол булган баъзи нарсалар ва холатларни харом килган булади. Ихромга кириш учун сочни, тирнокни, муйлабни ва олиниши лозим булган бошка тукларни олиб, сунгра гусул килинади. Кейин икки парча ок матонинг бирини киндиги ва тиззасини кушиб тусган холда белига тутади, иккинчисини елкаси аралаш айлантириб ураб олади. Бу холатни оддий суз, ибора билан изохлаб булмайди. Чунки сиз бу дунё лаззатларини, машаккатларини уйламайсиз хам, хаёлингизга хам келмайди. Сиз хаммасидан воз кечиб, факат Аллох олдида истигфорда буласиз. Бунинг накадар чукур рухий холат эканлигини бир тасаввур килиб куринг-а?! Дилингизда, тилингизда, факат «Эй Аллох, мен умра ва хаж килишни ирода киламан, уларни менга осон эт ва уларни мендан кабул айла» деган ниятгина чикади ва талбия айта бошлайсиз. «Лаббай, сенга ё Аллох, Лаббай, Лаббай, Сенга, Сенинг шеригинг йук. Лаббай Сенга. Албатта, Мактов, Неъмат ва Подшохлик Сенга Хос. Сенинг шеригинг йук». Талбия айтишлик билан инсон ихромга кирган хисобланади ва ихром хукхмларига буйсуниши керак булади. Аёлларга якинлик килиш, гунох ишларни бажариш, Аллохнинг тоатидан чикиш, талашиб-тортишишлик, жанжаллашиш ва шунга ухшаган ишларга йул куйиш асло мумкин эмас. Булардан ташкари, бош кийим кийилмайди, соч-сокол, тирнок ва туклар олинмайди ва хушбуй нарсалар сепилмайди ва хидланмайди. Ихромнинг хикматлари куп экан… аввалам бор, у дунёвий кийимлардан, хавоий нафснинг шахватларидан холи булиш, Аллох йулида узини багишлаш рамзидир. Иккинчидан, ихромда хамманинг Аллох хузурида баробар эканлигини намоён булишидир: хамма бошяланг, оёкяланг булиб, Аллох хузурида узининг хоксорлигини изхор этади.
Аллох таолонинг бандасини дастлабки имтихон килишлиги, менинг фикри ожизимча, ихром кийишдан бошланар экан. Яна бир бор кайтариб айтмокчиман, бундай муъжизали рухий холатни факат ихром кийган вактингизда хис этар экансиз. Чунки сиз энди Аллох олдида хамма нарсага тайёр эканлигингизни изхор этдингиз.

Аллохнинг мехмонлари

Айтишларича, мукаддас шахар Маккаи мукаррамага хаж ибодатларини бажариш максадида келган барча хожилар Аллохнинг мехмони хисобланар экан. Шу боисдан булса керак, барча хожилар мехмонхоналарга жойлашиб олишлари билан, уларнинг калблари, нигохлари Харами Шарифга ошикар экан. Барчанинг дилида-тилида бир гап: «Тезрок Харамни курсак» … Бунинг учун, албатта, тахоратлар олиниб ихромларингизни пок эканлигига ишонч хосил килиб, умра амалини адо этишга тайёргарлик куриш лозим экан. Масжидул Харамга кириб боргач, тахлил ва талбия кучайтирилди. Харамнинг «Бабуссалом» (Салом дарбозаси) деб номланган эшигидан узимизни хоксор тутган холда талбия айтиб кирдик. Каъбатуллохга нигохларимиз тушиши билан «Аллоху акбар!» деб такбир ва «Ла илаха иллоллох» деб тахлил айтдик. Тавоф килиш максадида Хажарул Асваднинг каршисига тугри туриб, худди намоздаги каби куллар кутарилиб такбир ва тахлил айтдик. Сунг тавофни бошладик, баъзиларимизга Хажарул Асвадни упиш, ушлаш насиб айлади ва баъзиларимиз узокдан ишора билан такбир айтиб тавоф килдик. Хаммамиз узимиз билган дуоларни укиб етти маротаба айланиб тавоф килдик. Тавоф тугагач, Макоми Иброхимда икки ракъат намоз укидик.
Сунг Сафо тепалигига чикилди, Байтуллохга юзланиб такбир ва тахлиллар айтилди. Расулуллохга саловат ва дурудлар йулланди. Икки кул кутарилиб хожатларимизни Аллохдан сурадик, дуолар килиб Марва тепалигига караб юриб кетдик. Бир томонга бориш бир саъй хисобланар экан. Сунг Сафога караб юрилди. Сафо тепалигига етиб келганда икки саъй булди. Шу тарика етти марта саъй килиниши керак экан. Саъй вактида «Лаббайка» айтилди ва дуолар килинди. Сафо ва Марва орасида саъй килиб юрган чогингизда чакалок Исмоилни кумга ёткизиб куйиб, Аллохдан нажот излаб, зир югурган Биби Хожарнинг холлари эсланар экан. Саъй Марвада тугагандан сунг шу ерда илтижо этиб, дуолар килдик. Саъй амали охирига етказилгач, эркаклар сочларини олдирдилар, баъзилари кискартирдилар, аёллар эса сочларини учидан киркиб ташладилар. Шундан сунг ихромдан чикдик. Шу кундан бошлаб Зулхижжа ойининг саккизинчи тунига кадар, яъни ёлгон арафа кечасигача тоат-ибодатда ва Каъбатуллохни хар куни тавоф килиш билан машгул булдик. Харамда хар ким кулидан келганича нафл намозларини укидилар, баъзилари тунаб колиб ибодат килдилар.

Шарафли имтихон

Хаж сафарининг асосий имтихони, менинг назаримда, Зулхижжа ойининг саккизинчи тунидан бошланар экан. «Хаж ибодатлари» китобчасининг муаллифлари хаж килувчиларга куп маротаба бежиздан «Соглигингизга эътибор беринг, бедорлик, куп юриш ва чарчатадиган ишлардан сакланиб, хажга куч тупланг», деб уктирмаган эканлар. Дарвоке, асосий синов-имтихон ёлгон арафа кунидан бошланар экан. Бу куни барча хожилар ихромга кирган холда Минога етиб келдик. Ажратилган чодирлардан жой олиб намоз укиб, дуолар килиб утирдик. Менинг ожиз фикримча, Аллох бизни шу ердан бошлаб хам жисмоний, хам рухий имтихонлардан утказаётгандай булди, чунки чодирларда майда тош, кум устига солинган бир кават гиламда на тушак булсин, на болиш ва яна на ёпинчик. Шундай холатда сен узингни кандай тутасан, чидайсанми шундай ерларда, шундай жойларда тоат-ибодат кила оласанми? – деб синаб кургандай туюлди менга. Лекин биз на тошларнинг ботганини сездик, на устимизда ёпинчик ва бошимизда ёстик бор-йуклигини билдик. Куплаб намозлар укидик, факат ибодатда булдик. Эртаси, чин Арафа куни Арофат тоги сари йул олдик. У ерда хам худди Минодагидек чодир, бир кават гилам. Аллох Таоло яна бир бор синаётгандай булди менга.
Арофатда туриш хажнинг асосий рукнидир. Арофатда туриш вакти, арафа куни заволдан кейин кириб, хайит куни тонг киргунча давом этар экан. Бу ер улуг манзил булиб, у ердаги дуолар кабул булар экан. Шунинг учун у ерда утириб доимо дуода булишга харакат килинар экан. Чунки ушбу кун дуо талабида йиглаб, ожизоналикни изхор киладиган кун экан. Арофатда куёш ботгунча туриш вожиб саналади. Кун ботгандан сунг Арофатдан туп отилади. Бу Арофатдан кайтишга рухсат берилганини билдиради. Аллох Таоло Арофатда хожиларни яна бир бор хам рухий, хам жисмоний имтихон учун чорлагандек булди. Уларнинг иродасини токатини, иймонининг бутлигини имтихон килаётгандай булиб куринди. Куёш ботгач, Муздалифага караб юрдик. Муздалифада яна бир бор имтихон килинаётганимизни хис килдим. Чунки бу ерда на чодир булсин, на гилам. Хаммаёк курук тошлар водийси. Дунёнинг бир неча китъаларидан келган бир неча миллион мусулмонлар бир хил кийимда, оппок булиб кора тошлар орасида тупланар экан. Ана энди куз олдингизга ана шу манзарани келтириб куринг-чи?!
Кимлардир кул очиб, дуо килиб, намоз укиётган, кимлардур тикка туриб йиглаётган, кимлардир тошлар устида ухлаётган… куз унгингизда киёмат койим манзарасини кургандай буласиз. Аллох Таоло бизни Муздалифада хам хам рухий, хам жисмоний имтихондан утказган экан. Иймони бутлар такбир, тасбех ва дуолар билан машгул буларкан. Шайтонга тош отиш максадида Муздалифадан нухат катталигида хар биттамиз 49 тадан тош териб олдик. Тонг отгач, бомдод намозини укиб, Муздалифада туриш бошланди. Бу туриш вожиб амаллардан хисобланади. Куёш чикиши билан биз ташкилий равишда Мино томон йул олдик. Унинчи Зулхижжа куни, яъни Курбон Хайитининг биринчи куни хаммамиз Муздалифадан Минога кайтиб келдик. Минога кайтиб келгач, куйидаги дуони укидик. «Илохо, шу ибодатларимизнинг барчаси Сен учун. Барча яхшиликларнинг сохиби Узингсан. Иброхим алайхиссаломга хам, Мухаммад алайхиссаломга хам неъмат берган Узингсан, бизларнинг ихтиёру инонимиз Сенинг кулингда, розилигингни сураб келдим, мендан рози бул ва рахматингни насиб эт».
Бу дуолар замирида олам-олам маънолар борлигига иймонимиз комил. Узимизни худди Иброхим Халилулло каби буюк имтихондан утгандай сездик. Минода ётиб, Арофат тогида утириб, Муздалифа водийсида тик туриб килинган ибодатлардан сунг Аллох бизни яна бир бор имтихондан утказаётганлигини билдик. Бу сафар бориб келиши етти-саккиз километр келадиган масофага пиёда, дарёдаги сув кандай окаётгандай булса, худди шундай одамлар окими билан бирга юриб, хайитнинг биринчи куни шайтоннинг рамзи сифатида барпо этилган катта Акаба ёнига бордик ва унга караб еттита тош отдик. Биринчи тош отиш билан «Лаббайка» айтиш тухтатилади. Кирон ва таматтуъ хажини ният килганлар каторида хар бир хожига курбонлик килиш вожибдур. Курбонлик суйилганлиги хакида хабар келгандан сунг сочларимизни олдирдик ва ихромдан чикдик. Шундан сунг хажнинг улкан рукни, яъни фарзи булган Тавоф-тавофи ифодани адо этишга киришдик. Бу тавофни уч кун хайит ичида бажариш зарур экан. Тавофи ифодани килинмаса, хажингиз хаж булмайди. Бу хам Аллохнинг яна бир имтихони экан. Тавофи ифода харамда Каъбатуллохни охиста юриб бажариладиган тавофдир. Уни бажариш билан зам-зам сувларидан туйиб ичилади, юз-куллар ювилади, кора тош билан эшик уртасига утиб дуолар укилади. Хожилар Каъбатуллохга нигохларини кадаган куйи оркалари билан юриб масжидни тарк этадилар. Хайитнинг иккинчи ва учинчи ва истаганлар учун туртинчи куни уч жойда шайтонга тош отилади. Тошлар отилиб булгандан сунг, хаммамиз яна Маккаи Мукаррамага кайтдик. Каъбатуллохда видолашув тавофини адо этдик.
Хаж сафаримизга кискача хотима сифатида куйидагиларни ёзмокчи эдим. Авваламбор, хаж ибодати накадар шарафли, масъулиятли, машаккатли ибодат экан. Покланиш, яъни онадан янги тугилган холатга келиш осон кечмас экан. Бу ибодатни тула-тукис, бекаму куст адо этиш учун, авваламбор, жисмоний бакувват, бардам булиш талаб килинар экан. Иккинчидан, рухий тайёр булишлик зарур экан. Учинчидан, молиявий ахволи яхши булиши лозим экан. Сафаримиз вактида баъзи бир элликбошилар: «Ватанга борганда бу ердаги кийинчиликларни айтманглар, халкимизни чучитиб куясизлар», деган мазмунда насихатлар килдилар. Мен уларга карата айтмокчиман: «Аллох йулидаги кийинчиликлардан курккан киши хожи булолмаса керак!»
Хажда биз покланамиз. Аллох олдида иймонимиз бут булади. Бундай зиёратларга, имтихонларга ёшларимиздан купрок боришса, яхши булар эди. Канча куп ёш-навкирон йигит-кизлар борса, шунча тез жамиятимиз покиза кадрларга эга булиши аник.
Малайзия ва Индонезияда йигит уйланаётганда ва киз турмушга чикиш пайтида совчилардан суралар экан: «Хажга борганми?» деб. Изохнинг хожати булмаса керак.
Хаж сафарига борган хар бир кишининг канчалик узгариб, халим, покиза ва мехрибон булиб кетганини дарров сезасан киши. Харамдаги бир вокеа эсимга тушди. Бизнинг гурухимиздаги саксон ёшли отахонлардан бирини тавоф килишга бирга олиб бордим. Сафо ва Марва тепаликларини икки саъй килганимизда оксоколнинг чарчаётганини сезиб кулидан ушлаб ибодат килдирдим. Шу пайт бомдод намозига азон айтилди. Биз уша ерда намозга утирдик. Отахон уз тиззаларини укалай бошлади. Буни унинг ёнида утирган бир забардаст йигит кузатиб турган экан. У дарров узининг катта-катта бакувват куллари билан отахоннинг оёкларини шундай мехр билан укалай кетдики, худди уз отасининг оёкларини укалаётгандай булди. Менинг кузларимга ёш калкиди. Сухбатлашсам, бу йигит покистонлик экан. Бу суз билан ифода килиб булмайдиган холатдир. Хулосам шуки, хаж сафарига борган хар бир шахс бошкача одамга айланади, у мехрибон булади, у халим булади, у халол ва харомни яхши фаркига борадиган булади. У оиласига, Ватанига, мамлакатига мухаббатли булади. У садокатли шахсга айланади. Канча эрта хаж килинса, шунча шахснинг уз ватанига ва давлатига эрта мехр-мухаббати ошади.
Жамиятимизни пок йулдан бориб тараккий этиши тезлашади. Инсонлар орасидаги бир-бирига булган соф, тоза туйгулар кучаяди.
Илохо, Аллох барчамизнинг хажларимизни кабул айлаган булсин!

Мухторхон хожи Умархужаев,
Филология фанлари доктори, профессор.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари