Главная / Маданият / Закот китобидан

Закот китобидан

kitobЗАКОТНИНГ ФАРЗЛИГИ ВА ФАЗИЛАТИ ХАКИДА

Аллох таоло: «Ва намозни коим килинглар ва закотни беринглар ва Расулга итоат килинглар, шоядки? рахм килсангиз», деган (Нур: 56).
Шарх: Мукаддимада Куръони Карим намоз билан закотни йигирма етти жойда бирга зикр килганини айтиб утган эдик. Ушбу оят ана уша оятларнинг бир намунасидир.
Аллох таоло, намоз укишга кандок амр килган булса, закот беришга хам шундок амр килмокда, сунгра Набий соллаллоху алайхи васалламга итоат килишга хам шундок амр килмокда.
Демак, намоз кандок фарз булса, закот хам шундай фарз. Набий соллаллоху алайхи васалламга итоат килиш хакидаги амр канча кучга эга булса, закот бериш хакидаги амр хам шунча кучга эга.
Намоз укишни, Набий соллаллоху алайхи васалламга итоат килиш лозимлигини инкор килган одам хам кофир булади. Шунингдек, закот бериш лозимлигини инкор килган киши хам кофир булади.
Намоз укишда, Набий соллаллоху алайхи васалламга итоат килишда камчиликка йул куйган одам осий булганидек, Закотни адо этишда камчиликка йул куйган одам хам осий булади.
Намозни адо этиб, Набий соллаллоху алайхи васалламга итоатда булган шахс чин мусулмонлик амалларини адо этган булганидек, закотни адо этган одам хам чин мусулмонлик амалини адо этган булади.
Намозни адо этган, Набий соллаллоху алайхи васалламга итоат этган одам жаннатга эришганидек, закотни адо этган одам хам жаннатга эришади. Аллох таоло: «Уларнинг молларидан садака ол. Сен у билан аларни поклайсан ва тозалайсан. Уларга намоз уки. Албатта, сенинг намозинг улар учун сокинликлар. Аллох ута эшитувчи ва ута билувчи Зотдир», деган (Тавба: 103).
Шарх: Аллох таоло ушбу оятда Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламга амр килиб, моли нисобга етган мусулмонларнинг молларидан закот олишга буюрмокда.
Закотнинг бир номи садакадир. Бизда «садака» сузи ихтиёрий хайр-эхсонга нисбатан айтилса хам, арабчада закотни билдиради. Закотни «садака» дейиш, садака сузида тасдик маъноси борлиги учундир. Чунки уз молидан иймон-ихлос билан закотни чикариб бериш одамнинг иймони хакикий эканининг тасдигидир.
Биз «намоз» деб таржима килган лафз хам намоз, хам дуо маъноларини англатади. «Салот» сузи ана уша икки маънони уз ичига олгандир. Купрок намоз маъносида ишлатилса хам, гохида дуо маъносида ишлатилиб колади. Ушбу оятда хам дуо маъносида келган.
Демак, бу оят хам закотнинг фарзлигини очик-ойдин курсатиб турибди. Аллох таоло закот олиш мусулмонларни поклаш ва тозалаш учун кераклигини таъкидламокда.
Биз «поклайсан» деб таржима килган суз арабчада моддий, жисмоний тозалашга ишлатилади. «тозалайсан», деб таржима килган калимамиз эса рухий, маънавий тозалаш маъносида ишлатилади. Бундан, закот мусулмонлар учун ана шундок катта фойда келтириши чикади. Аллох таоло: «Сизлардан иймон келтирганлар ва инфок килганларга катта ажр бордир», деган (Хадид: 7).
Шарх: Иймон билан инфок бирга булганда кишига катта фойда келтирар экан. Бунда муминларни закот ва бошка молиявий ибодатларга чорлаш бор.

Яна уша кишидан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам: «Ким бир жуфт нарсани Аллохнинг йулида инфок килса, жаннатда нидо килиниб: «Эй Аллохнинг бандаси, бу – яхшилик», дейилади. Бас, ким ахли намоздан булса, намоз эшигидан чакирилур. Ким ахли жиходдан булса, жиход эшигидан чакирилур. Ким ахли садака булса, садака эшигидан чакирилур. Ким ахли рузадан булса Райён эшигидан чакирилур», дедилар.
Абу Бакр Сиддик: «Эй Аллохнинг Расули, биров уша эшикларнинг хаммасидан чакирилса, зарари йукми? Узи бирор киши уша эшикларнинг хаммасидан чакириладими?» деди.
«Ха, умид киламанки, сен ушалардан буласан», дедилар»
.

Бешовларидан факат Абу Довуд ривоят килмаган.
Шарх: Хадиси шарифда «Бир жуфт нарсани Аллохнинг йулида инфок килса» дейилганидан мурод икки куй, икки мол, икки от, икки кийим ёки шунга ухшаш нарсалардир. Яъни купрок инфок килиш маъноси олдинга сурилгандир. Ана шундай инфок килган одамга алохида илтифот булиб, жаннатга кираётганида, жаннатнинг хизматини килиб турувчи фаришталар уша инфок килинган нарсаларга ишора килиб:
«Эй Аллохнинг бандаси, бу – яхшилик», дер эканлар. Албатта, бу илтифот жаннатга кириб кетаётган купчилик ичида молини инфок килган киши учун улуг мартаба булади.
Аллох таоло фарз килган амалларни тулик адо этиб, Парвардигори оламнинг фазли-карами ила жаннатга сазовор булган бандалар умумий эшикдан оммавий равишда кирар эканлар. Аммо фарз амалларни курсатилгандек адо этиш билан бирга уларнинг баъзи бирида алохида ижтиход килган, нафлларини хам кунгилли равишда адо этиб, маълум мартабага эришган бандалар учун алохида шараф эшиклари килинган булар экан. Улар жаннатга эхтиром ила уша эшиклардан киришар экан.
Жаннатга кириш бандаларнинг амалига караб навбат билан булиши бошка хадислардан маълум. Инсон узи яхши куриб турган жойга иложи борича тезрок киришни хохлаши – бор нарса. Жаннатга тезрок кириш истаги канчалик кучли булишини гапириб утирмаса хам булади.
Купчилик навбат кутиб турган жойга алохида эшикдан, алохида хурмат билан кириш канчалар завкли экани хам маълум. Энди, уша купчилик навбат кутиб турган жой жаннат эканлигини, алохида хурмат эшиги бу дунёда килинган ортикча ибодатга караб булишини, хурмат-иззат эса фаришталар томонидан булишини бир уйлаб курайлик. Канчалар завк-шавк, канчалар хурсандчилик булишини тушуниб олиш кийин эмас!
Тасаввур килайлик, умр буйи жаннат орзусида утган, улганидан сунг киёмат коим булгунча кутиб ётган одамлар, жаннатнинг умумий дарвозаси олдида интик булиб навбат кутиб туришибди. Узларига качон навбат келишини билмайдилар. Шунда бирдан алохида эшик очилиб фаришталар:
«Кани, ахли намозлар, мархамат! Бу – намоз эшиги», деб колсалар.
«Бу дунёда намозни алохида куп укиш билан машхур булган кишигина бу эшикдан киради», десалар.
Бу дунёда фарз намозларни уз урнида адо этишдан ташкари алохида куч-гайрат билан нафл, тахажжуд ва бошка намозларни куплаб укиб, ахли намоз булиб танилган одамлар бундан гоятда хурсанд булиб кетмайдиларми? Бошкаларнинг уларга хаваси келмайдими?
Худди шу холат ахли садака ва ахли рузалар учун хам булади. Ажойиб бир холат! Хамма уша мартабага эришишни орзу килади. Мазкур махсус эхтиром эшикларидан жаннатга киргиси келади.
Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламнинг бу хакдаги гапларини эшитиб сахобаи киромларда хам катта кизикиш пайдо булган. Бундок нарсага кизикмай, уни орзу килмай булармиди?! Зотан сахобаи киромлар бунга ухшаш каттаю-кичик хар бир ишга махкам ёпишганлар. Хатто ушанда бир эмас, бир неча эшикдан киришни орзу кила бошлаганлари хам булган.
Уларнинг пешкадами булмиш Абу Бакр Сиддик розияллоху анху:
«Биров уша эшикларнинг хаммасидан чакириладими?» деб сурадилар.
Бу у зот розияллоху анхудаги жаннатдаги олий мартабаларга эришиш истаги канчалар зур эканини курсатади.
Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам:
«Ха, умид киламанки, сен улардан буласан», дедилар.
Бу Абу Бакр розияллоху анху учун улкан башоратдир. Бу у зотнинг канчалар фазилатли зот эканликлари далолатидир.
Шу билан бирга, бу сиз билан биз мумин-мусулмонларга факат фарз ибодатлари билан кифояланиб колмай, нафл ибодатларни хам купрок килишимиз учун даъватдир. Айникса, ушбу хадисда номма-ном зикр килинган намоз, закот ва руза ибодатларига алохида эътибор бериб, уша ибодатлар ахлидан булиш учун уринишимиз лозимлигига чакирикдир. Аллох таолодан ана шу маънода ёрдам сураймиз.1082. Ибн Аббос розияллоху анхудан ривоят килинади: «Набий соллаллоху алайхи васаллам Муъоз ибн Жабалга уни Яманга юбораётиб куйидагиларни айтганлар:
«Албатта, сен ахли китоб кавмнинг хузурига борасан. Бас, качон уларнинг хузурига етиб борсанг, уларни, Лаа Илаха Иллаллоху ва Мухаммад Расулуллох, деб шаходат беришларига даъват кил.
Агар улар сенга бунда итоат килсалар, Аллох уларга бир кеча-кундузда беш вакт намозни фарз килганининг хабарини бер.
Агар улар сенга бунда итоат килсалар, Аллох аларга уларнинг бойларидан олиниб, факирларга кайтариладиган садакани фарз килганини хабар кил.
Агар улар сенга бунда итоат этсалар, яхши молларини олишдан хазир бул. Мазлумнинг дуосидан курк. Чунки у(дуо) билан Аллохнинг орасида парда йукдир», дедилар».

Бешовлари ривоят килишган.
Шарх: Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам унинчи хижрий санада, Видолашув хажидан аввал Муъоз ибн Жабал розияллоху анхуни Яманга волий, кози ва муаллим этиб юборганлар. Бу жуда машхур ходиса булиб, купгина хадислар бу хакда турли маънодаги баёнларни ифода этган. У хадисларнинг хар бири Ислом давлати рахбари томонидан марказдан чет вилоятларга волий, кози ва муаллим юбориш ишининг намунаси, кулланмаси булади.
Ушбу хадиси шарифда хам Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламнинг буюк рахбарлик услублари, уз вакилларини юбораётган юрт ва унинг шароитлари, одамларининг маълумотларини хисобга олишлари очик-ойдин куриниб турибди.
Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламнинг:
«Албатта, сен ахли китоб кавмнинг хузурига борасан», деганларини яманликлар яхудий ёки насроний эканлар, деб тушунмаслик керак. Яман эски маданий марказ булгани учун укиш-ёзишни биладиган, илмли, Таврот ва Инжилдан хабари бор одамлар борлиги кузда тутилиб, уларни ахли китоб, деб аталмокда. Демак, бир жойга вакил булиб борадиган одам, буни, албатта, эътиборга олиши керак. Узи борган жойнинг одамлари билан муомала килганда адашиб кетмаслиги лозим.
Ушбу хадисдан олинадиган бошка фойдалар:
1. Бошка кавмга борган мусулмон вакил уларга аввало иймонни талкин килиши зарурлиги.
Уларни Аллохни бир, Мухаммад соллаллоху алайхи васалламни хак Пайгамбар деб гувохлик беришга даъват килиш зарурлиги. Бу эса мусулмонлар каерга борсалар, уриш бошлаганлар, деган даъвонинг ботил эканини курсатади.
2. Иймон келтирган одамга дархол намоз фарз эканини баён килиш лозимлиги.
Хеч ким, хеч качон биров калимаи шаходатни айтса, бор кетавер, мумин-мусулмон булдинг, бошка нарсанинг кераги йук, демаган.
Шунингдек, калимаи шаходатнинг узи етарли, шу билан жаннатга кирасан, бошкаларини килмай юравер, дегани хам эмас. Балки ушбу шаходат калимасини айтиш ила мумин-мусулмонлар жамоасига аъзо булдинг, энди шу жамоанинг аъзоси сифатида Аллох томонидан фарз килинган амалларни килишга утишинг керак; улар намоз, закот, руза, хаж…, деб тушунтиришга утилган.
3. Бир кеча-кундузда беш вакт намоз фарз экани.
Намозни Аллох фарз килгани. Ким намоз укимаса, Аллохга карши чиккан булиши.
4. Закотни хам Аллох таоло фарз килгани.
Мухаммад алайхиссалом ёки Ислом давлати томонидан солинган солик эмаслиги.
5. Ислом факат калбдаги эътикод, тилдаги гап эмас, балки хаётдаги тула амал, хаттоки молу мулкдаги тасарруфот хам экани.
6. Закотни бойлардан олиниб, камбагалларга берилиши.
Бу олиш ва бериш ишини масъул тараф бажарган. Закот билан шугулланадиган махсус идора ва шахслар булган. Уларнинг Куръондаги номлари Омили закот, яъни закот ишчисидир. Бизда закотчи, деб таржима килинган. Ана уша масъул кишилар масъул жихат томонидан тайинланган булганлар. Закот илмини яхши билганлар. Одамларнинг закотини хисоб-китоб килиб олиб, хакдорларга булиб берганлар.
7. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламнинг «бойларидан олиб камбагалларига кайтариладиган», деганларидан уламоларимиз хар бир юртнинг бойларидан олинган закот уша юртнинг камбагалларига таркатилади, деган хукмни олганлар.
Умар ибн Абдулазиз рахматуллохи алайхи Хуросондан тупланиб Шомга олиб келинган закотни яна Хуросонга кайтариб юборган. Чунки уз юртида хожат булиб туриб, бошка томонга у ернинг закотини олиб кетиш турли гап-сузларга, норозиликларга, хатто юрт рахбарларига карши фитна гаплар, харакатлар уюштирилишига сабаб булиши мумкин. Зотан адолат юзасидан хам тугри келмайди. Агар закот тупланган юртда унга хожат булмасагина, бошка юртга олиб бориб таркатилади.
8. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васалламнинг, «яхши молларини олишдан хазир бул», деганлари. закотчилар учун умумий коидадир.
Закотчи, мисол учун, бировнинг куйларини санаб, унта куйни закотга олишни аниклади. Куранинг ичидаги энг яхши унта куйни танлаб олмайди. Балки яхшиларини эгасига колдиришга харакат килади.
Бунинг мукобили уларок закот берувчига энг ёмон молни закотга бермаслик таргиб килинган, у хам бунга амал килишга утади. Натижада уртача сифатга эга куйлар закот учун олинади.
Бу коида хамма нарсанинг закотида хам кулланилади. Чунки бир кишининг моли ичидаги энг яхшиларига унинг алохида мухаббати булади. Бошкасини олиш имкони була туриб, закотчи танлаб-танлаб айнан мол сохиби яхши курган доналарини олиб кетса, мол сохиби кунглида гашлик колиши мумкин.
9. Мазлум кишининг дуосидан куркиш.
Бу золимларга танбех булиши керак. Бировга зулм килган одам эртами-кечми офатга, дуоибадга учраши турган гап. Чунки золимнинг зулмини курган мазлум, узига ухшаш бир банда томонидан хорланса хам, Аллох томонидан такдирланади. Аллохнинг хузурида мазлум инсоннинг мартабаси кутарилади. Хаттоки, Аллох уртадаги пардани хам кутариб куяди.
Мазлумнинг дуосини тусиксиз кабул киладиган булади. Ана ушанда мазлум килган дуо куп нарсаларга сабаб булади. Золим булмаган кишилар хам мазлумнинг дуосидан сакланиб юришлари, яъни унга ёмонлик килмасликлари лозим. Аксинча, кунглини кутариб, яхшилик килиб, дуосини олишга уринишлари керак.
Албатта, бу хадисда Исломнинг рукнлари ва фарзларининг бир кисми баён килинди. Бу ушбу хадисда зикр килинган нарсалардан бошкаси кабул эмас, деган фикрга олиб келмаслиги керак.
Шунингдек, бирор жойда Ислом хакида гапирган одам ушбу хадисдаги уч рукндан бошка нарсани айтмаслиги керак, деган фикрга хам бормаслик лозим.
Чунки аввал айтганимиздек, бу хадис Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам билан Муъоз ибн Жабал розияллоху анху ораларида булиб утган сухбатдан кичик бир парча, холос.

Check Also

wsd4xD3Anx78ZV1kkfa2p-WUrb4vZcNE

Зафаробод туман хокимлиги иш юритувчиси 8000 доллар билан ушланди

Холат юзасидан тупланган хужжатлар Жиззах вилоят ИИБ хузуридаги Тергов бошкармасига топширилди. 2020 йилнинг 19 август …

Даре уз Янгиликлар – сӯнги Ӯзбекистон хабарлари