Аёлларда цистит: аломатлари ва даволаш (шунингдек, 12 та сабаблари)

Бу аёллар учун (айниқса кузда) энг кўп учрайдиган касалликлардан бири бўлиб, кўплаб нохуш дақиқаларни келтириб чиқаради. Бахтсизликни қандай енгиш ва касалликнинг қайталанишини олдини олиш – эксперт материалида.

Совуқ мавсум бошланиши билан аёллар нафақат совуқдан, балки сийдик пуфагининг яллиғланиши – систитдан ҳам қўрқишлари керак. Статистикага кўра, 24 ёшгача бўлган ҳар учинчи аёл ва 50 ёшгача бўлган ҳар иккинчи аёл ҳар йили ёки тез-тез дуч келади. Бу ҳолат сийдик пуфагининг шиллиқ қаватининг ўзига хос хусусиятларига, шунингдек, аёл танасининг анатомиясига боғлиқ – қисқа ва кенг сийдик чиқариш канали, унинг микроорганизмларнинг табиий тўпланиш ўчоқлари (анус, вагина) яқинида жойлашганлиги.

Цистит сабаблари аёлларда

Бактериал инфексия одатда ўткир циститни келтириб чиқарадиган асосий сабабдир. Есчеричиа коли (Е. коли) аёлларда асоратланмаган УТИ (сийдик йўллари инфексиялари) нинг энг кенг тарқалган этиологик агенти бўлиб, тахминан 85-95% ҳолатларни ташкил қилади.

Жаҳон тадқиқотларига кўра, жинсий фаол аёлларда УТИ билан касалланиш йилига бир киши учун 0,5 дан 0,7 гача.

УТИ билан Систит ривожланиш хавфини оширадиган омилларга киради

1. иммунитет тизимининг бузилиши;
2. гипотермия;
3. шахсий гигиена қоидаларига риоя қилмаслик;
4. жинсий алоқа;
5. спермисидлардан фойдаланиш;
6. йил давомида жинсий шерикларнинг тез-тез ўзгариши;
7. ўтмишда УТИ;
8. биринчи даражали қариндошда ноқулай оила тарихи;
9. уретранинг анатомиясининг хусусиятлари;
10. тез-тез узоқ муддатли ич қотиши;
11. гинекологик касалликлар;
12. менопауза ва постменопоз.

“Асал ойи” ёки “дефлорасия” цистит каби нарса бор. Бу аёлда жинсий фаолиятнинг бошланиши туфайли касалликнинг ўткир шаклининг ривожланиши бўлиб, бу янги бактериялар тўпламидан келиб чиқиши мумкин, улар билан бирга касалликни келтириб чиқарадиган инфексия танага кириши мумкин.

УТИ ҳам пиелонефритга олиб келиши мумкин (уни систит билан чалкаштириб юбориш мумкин), аммо у камроқ тарқалган, пиелонефритнинг ҳар бир эпизодига нисбати 18 дан 28 гача.

Касаллик одатда нажас ёки вагинал флоранинг бактериялари томонидан сийдик йўллари атрофидаги шиллиқ қаватнинг колонизасияси ва бу патогенларнинг сийдик пуфагига кириши туфайли ривожланади. Бактериялар хост мудофаасини йенгиш ва сийдик йўлларининг тўқималарига ҳужум қилиш имконини берувчи ҳимоя омилларига ега бўлиши мумкин. Узунроқ анатомик уретра ва простата секресияси томонидан таминланган антибактериал ҳимоя туфайли УТИ еркакларда камроқ учрайди.

Аёлларда цистит белгилари

Ўткир яллиғланиш белгилари:

• тез-тез, қийин сийиш;
• уретрада сийдик чиқаришда ёниш ёки кесиш оғриғи;
• қориннинг пастки қисмида, перинеумда, пастки орқа қисмида оғриқ;
• перинеумда ноқулайлик, ёниш ва қичишиш;
• сийдик рангининг ўзгариши, сийдикдаги аралашмалар (қон, шилимшиқ);
• ёмон ҳидли сийдик;
• ўзини тута олмаслик.

Узоқроқ мудатда  интоксикасиянинг доимий белгилари пайдо бўлади: титроқ, заифлик ва чарчоқ, иситма, бош оғриғи, терлаш. Яллиғланиш жараёни, қовуқнинг шиллиқ қаватига қўшимча равишда, мушак қатламларига тасир қилиши мумкин. Бундай ҳолда, қориннинг пастки қисмида доимий оғирлик ва тўлиқлик ҳисси, сийдик тута олмаслик.

Маскаларни ечиб олиш

Циститни пиелонефритдан қандай ажратиш мумкин

Ҳар иккала касаллик ҳам яллиғланиш хусусиятига эга – улар бактериялар сабаб бўлади. Аммо систит билан сийдик пуфагининг деворлари яллиғланади ва пиелонефрит билан инфексия буйрак тос бўшлиғини егаллайди, буйраклар томонидан филтрланган сийдикни тўплайди ва сийдик йўллари орқали тўғридан-тўғри сийдик пуфагига йўналтирилади. Бундай ҳолда, у ҳам яллиғланиши мумкин, базан еса аксинча содир бўлади: биринчи навбатда, пйелонефрит билан мураккаб бўлган систит пайдо бўлади. Уларни бир-биридан ажратиш қийин эмас.

Систитнинг асосий белгиси қориннинг пастки қисмида ўткир оғриқдир. Агар буйрак тос суяги яллиғланган бўлса, пастки орқа қисмида тортишиш оғриғи бор – шунчалик заифки, кўпчилик бунга етибор бермайди.
Цистит билан ҳарорат одатда нормал оралиқда бўлади ва пиелонефрит билан у 37,3 даражага кўтарилади ва доимо бу даражада қолади.
Тез-тез сийиш иккала ҳолатда ҳам содир бўлади, аммо систит билан у оғриқ билан бирга келади, аммо пиелонефрит билан эмас.

Агар сизда бу аломатлар бўлса, шифокорингиз буни ҳал қилсин!

Циститни сийдик тош касаллигидан қандай ажратиш мумкин

Цистит билан оғриқ, базида сийдик пуфагида тош (тош) бўлганда, уролитиёз билан юзага келадиган аломатларга ўхшайди. Биринчи белги қориннинг пастки қисмидаги кесиш оғриғи бўлиб, у перинеумга тарқалади. Асосий фарқ шундаки, уролитиёз билан тош базан уретрага киришни тўсиб қўяди, шунинг учун сийиш жараёни кескин равишда тўхтатилади. Агар сиз тананинг ҳолатини ўзгартирсангиз, ҳисоб-китоблар ҳаракатланади ва сийиш қайта бошланади.

Ташхис қандай қўйилади?

Ташхис одатда сийдикда (оқ қон ҳужайралари) яллиғланиш жараёнининг лаборатория далиллари билан биргаликда тегишли белгилар ва аломатларга ега бўлган одамда клиник жиҳатдан амалга оширилади. Ташхис қўйиш учун физик текширув натижалари кўпинча талаб қилинмайди (аммо улар пиелонефритга шубҳа қилинган беморлар учун талаб қилинади).

Кўпинча типик хусусиятларга ега бўлган ҳомиладор бўлмаган ёш аёлларда, айниқса вагинал оқинди ёки тирнаш хусусияти бўлмаса, клиник шубҳа ташхис қўйиш ва лаборатория текширувисиз даволанишни бошлаш учун етарли бўлиши мумкин.

Нима учун сийдик таҳлили жуда муҳим?

Аломатлар мавжуд бўлганда, сийдик таҳлили ӮТИ диагностикаси учун енг муҳим лаборатория текширувидир. Пюрия, яни сийдикнинг ўртача қисмида камида 10 та лейкосит мавжудлиги деярли ҳар доим касаллик билан бирга келади. Пиуриянинг йўқлиги муқобил ташхисни таклиф қилади. Сийдик кўрсаткичлари УТИни ташхислаш учун ҳам ишлатилиши мумкин.

Ўткир асоратланмаган систит ҳолатларида сийдик екиш керак бўлмаслиги мумкин ва кўпинча бажарилмайди. Бу патогенни аниқлаш ва антимикробиял сезувчанлик профилини аниқлаш учун фойдалидир. 100 000 (10 х 4 даража) кфу/мл дан катта ёки унга тенг бўлса, клиник жиҳатдан аҳамиятли инфексияни кўрсатади.

Мураккаб УТИ учун хавф омиллари бўлган барча аёллар терапияни бошлашдан олдин умумий таҳлил ва сийдик маданиятини ўтказишлари керак. Улар, шунингдек, атипик белгилари бўлган беморларга, шунингдек, даволанишга “жавоб бермаётган” ёки семптомлари 2-4 ҳафта ичида такрорланадиган беморларга ҳам кўрсатилади.

Цистит қачон пайдо бўлади?

… яқинликдан кейин

Яқинликдан кейин систит посткоитал деб аталади. Нохуш аломатлар жинсий алоқадан бир неча соат ўтгач пайдо бўлади. Бунинг сабаби жинсий азоларда бўлган инфексия жинсий алоқа пайтида аёлнинг уретрасига киради. Аммо базида азоб-уқубатларнинг сабаби сийдик йўллари тузилишининг анатомик хусусиятлари ёки вагинанинг микрофлорасининг бузилиши бўлиши мумкин, шиллиқ қаватда шартли патоген микрофлора пайдо бўлганда – бундай ҳолатлар кам емас.

Агар бу содир бўлса, гинеколог ёки уролог билан маслаҳатлашинг: шифокор индивидуал даволаш режимини танлашга ёрдам беради (одатда курс антибиотиклар ва ўсимлик препаратларини ўз ичига олади). Соқчиликни олдини олиш учун жинсий алоқадан олдин ва кейин душ олинг (бу шерикга ҳам тегишли), яхшиси самимий гигиена учун антибактериал воситалар билан. Жинсий алоқадан сўнг, аёлга сийдик пуфагини бўшатиш тавсия етилади.

…ҳомиладорлик даврида

Сабаблари оддий ҳолатларда бўлгани каби – сийдик йўлига олиб кирилган бактериялар. Ҳомиладор аёлларда организм ҳар қандай яллиғланиш ва инфексияга мойил бўлади, шунинг учун кўп аёллар ҳомиладорлик даврида биринчи марта циститни бошдан кечиришади. Муаммони гинеколог билан муҳокама қилинг. Агар касаллик ўз вақтида даволанмаса, бола муддатидан олдин ва вазн етишмаслиги билан туғилиши мумкин (бу камдан-кам ҳолларда бўлади). Ўз-ўзидан дори-дармон билан шуғулланмаслик муҳим – бу ҳолатда одатда буюриладиган барча дорилар ҳомиладор аёллар учун мос емас.

… менопаузадан кейин

Бу постменопозал цистит деб аталади. Кўпинча, бактериал ёки вирусли инфексиянинг у билан ҳеч қандай алоқаси йўқ. Касаллик эстроген – аёл жинсий гормонларининг етишмаслиги туфайли юзага келади, уларнинг организмдаги таркиби менопаузанинг бошланиши билан кескин камаяди. Бошқа сабабларни истисно қилиш учун аёл тиббий кўрикдан ўтиши керак. Агар ҳамма нарса фақат естроген етишмаслиги бўлса, шифокор гормонларни алмаштириш терапиясини ўз ичига олган комплекс даволашни буюради.

Цистит билан касалланганда нима қилиш керак

Инфексияни даволаш шифокорнинг вазифасидир. У керакли дори-дармонларни танлайди ва сизнинг бизнесингиз диетага риоя қилишдир.

• Даволаш пайтида ёғли ва қизариб пишган овқатлар, бой булонлар, ҳар қандай дудланган гўшт, тузланган қўзиқорин, тузланган бодринг, шоколад, шунингдек зираворлар, зираворлар, маёнез, баҳаратлı зираворлар ҳақида унутинг – улар безовта қилувчи тасирга эга.
• Мева ва мевалар фойдали, шунингдек, шарбатлар, мевали ичимликлар ва улардан тайёрланган компотлар. Сабзавотлардан – картошка, оқ карам, лавлаги, сабзи, шолғом, помидор, бодринг, қовоқ, қовоқ.
• Тана гўшти идишлари ёки сувда қайнатилади. Сиз ер-хотин учун пиширишингиз мумкин.
• Ўзингизни ичиш билан чекламанг (агар махсус контрендикасиялар бўлмаса). Газсиз гидроксиди минерал сувга (Ессентуки-4, Славяновская, Смирновская, Жермук), клюква шарбати, сутли чой ёки айиқ барглари (айиқ қулоқлари), лингонберриес, қайинлар, арча резаворлари билан инфузияларга етибор беринг. Бу ўсимликлар диуретик тасирга ега, буйракларни фаоллаштиради, тос бўшлиғини дезинфексия қилади, тошларнинг шаклланишига тўсқинлик қилади ва тикланишни тезлаштиради. Пакетдаги кўрсатмаларга мувофиқ ўтларни пиширинг.

Даволаш

Аёлларда систитни дори билан даволаш, биринчи навбатда, етиотроп бўлиши керак, яни жараённи келтириб чиқарадиган инфексияни йўқ қилишга қаратилган.

Одатда оғиз антибиотиклари ёки уросептикларнинг 5-7 кунлик курсига афзаллик берилади. Иккинчи даражали муқобил ёки микробларга қарши воситалар ўткир систит учун биринчи даражали воситалардан фойдаланишга тўсқинлик қиладиган омиллар ёки ҳолатлар бўлган беморларда қўлланилади.

Қаттиқ оғриқлар ва сийдик чиқариш муаммолари бўлган беморларда аналжезиклар билан симптоматик даволаш қўлланилиши мумкин.

Дори-дармонларни даволашдан ташқари, парҳез ва режим муҳим рол ўйнайди. Гипотермиядан қочиш керак, мунтазам ичак фаолиятини назорат қилиш ва даволаниш муддати давомида жинсий фаолиятни тўхтатиш керак. Озиқ-овқатларда аччиқ, шўр, баҳаратлı идишлар, спиртли ичимликларни истисно қилинг. Суюқликни етарли миқдорда ичиш муҳим (кунига 2-2,5 литр).

Дизурия билан оғриган беморларда дифференсиал ташхис вагинит ва уретритни ўз ичига олади. Вагинит одатда вагинал оқинди, қичишиш билан боғлиқ ва сабабларга бактериал вагиноз, тричомониасис ёки хамиртуруш инфексияси киради.

Асоратланмаган касаллик билан оғриган беморларда одатда антибиотик терапияси бошланганидан кейин 3 кун ичида симптомлар яхшиланади.

Биринчи УТИдан кейинги 6 ой ичида аёлларнинг 25 фоизида такрорий пайдо бўлади ва агар кўпроқ ҳолатлар юзага келса, бу кўрсаткич ошади. Айниқса, тегишли даволанишни олган беморларда асоратлар кам учрайди.

Ўз-ўзидан даволаниш қабул қилиниши мумкин емас. Дори-дармонларни нотўғри танлаш, препаратнинг етарли дозаси ёки қабул қилиш частотаси, шунингдек курснинг давомийлиги терапиядан тасир етишмаслигига олиб келади. Ўз-ўзини даволаш сурункали жараёнга, асоратларни ривожланишига олиб келиши мумкин. Сурункали курс сийдик пуфаги деворининг шиллиқ қаватининг яралари пайдо бўлишигача чуқурроқ шикастланиши билан тавсифланади. Сурункали ўзгаришларни даволаш сезиларли қийинчиликларни келтириб чиқаради. Бунинг учун гормонал, антигистаминлар, аналжезиклар, антидепрессантлардан фойдаланинг.

Шунингдек, даволанмаган патология диабет, иммунитет танқислиги, сийиш анормалликлари, сийдик йўлларининг обструксияси, ички сийдик катетери сабаб бўлиши мумкин. Некротик инфексия ҳолатларида жарроҳлик талаб қилиниши мумкин.

Эркакларда цистит касаллиги

Касалликнинг такрорий епизодлари бўлган еркаклар простатит учун тестдан ўтишлари керак. Касалликнинг бир епизоди билан жинсий алоқада бўлган ёш еркаклар учун урологик текширув кўпинча кўрсатилмайди. Бироқ, мураккаб УТИ учун ҳар қандай хавф омиллари урологик баҳолашни талаб қилиши керак.